Afrika, BMGK'de daimi üyelik istese de 5 ülkeyi aşamıyor

DAKAR (AA) - FATMA ESMA ARSLAN/GÖKHAN KAVAK - Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nda yüzde 28 ile en çok temsil edilen grup Afrika olsa da BM Güvenlik Konseyi'nde çoğu kendisini ilgilendiren konuların hiçbirinde daimi üye olmadığı için söz hakkı bulunmuyor.

BM Güvenlik Konseyi'nde 54 ülkelik Afrika kıtasından hiçbir ülkenin daimi üye olarak yer almaması, bir süredir kıtadaki liderlerce eleştiriliyor.

Son olarak Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall ve Güney Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa'nın Senegal'in başkenti Dakar'da düzenledikleri basın toplantısında, konuyu yeniden gündeme getirmesi BM'de reform tartışmalarını yeniden başlattı.

Sadece Afrika ülkeleri değil, Asya ve Latin Amerika ülkeleri de daimi üye olmak istediklerini dile getirseler de BMGK'de veto yetkisi bulunan 5 daimi üye ABD, Çin, Rusya, Fransa ve Birleşil Krallık bu taleplere sıcak bakmıyor.

AA muhabiri, Afrikalı ve Batılı uzmanlara Afrika'nın reform talebiyle ilgili görüş ve önerilerini sordu.

- "Afrika, A3 ülkeleriyle etkisini güçlendirmeye çalışıyor"

Brian Urquhart Barış Operasyonları Merkezinden siyasi analist Daniel Forti, son yıllarda BMGK'de alınan kararların neredeyse yüzde 70'inin Afrika ile ilgili olduğunu söyledi.

Afrika ülkelerinin bu eksik temsille mücadele için 2 yöntem belirlediğinin altını çizen Forti, şu ifadeleri kullandı:

"Bu eksik temsille mücadele için Afrika ülkeleri öncelikle daima BGMK'de ve üyelik sürecinde sık sık reform çağrısı yapıyor. Bununla ilgili veto hakkına sahip iki daimi ve iki yılda bir değişen 5 geçici üyelik talebiyle Ezulvini Oydaşması'nı kabul ettiler. Zaten BM Genel Kurulu'nda da her yıl bu reform talebi tartışmaya açılıyor.

İkinci olarak ise 3 geçici üyeden oluşan Afrika Grubu (A3 ülkeleri) ile de etkisini güçlendirmeye çalışıyor. A3 ülkeleri düzenli olarak New York ve Addis Ababa'da bir araya geliyor, ortak açıklamalar yapıyor ve ciddi bir görüşme trafiği yürütüyor. Elbette bu 2 yöntem, BMGK'nin yapısal sorunlarını düzeltmiyor ya da Afrika ülkelerinin her konuda birlik içinde hareket etmesini sağlamıyor ancak ortak siyasi çıkarlar peşinde koşarken etki alanını genişletiyor."

- "5 daimi üyenin, yeni daimi üyelerin gelmesinden hiçbir çıkarı yok"

Cenevre Graduate Enstitüsünde uluslararası ilişkiler alanında çalışmalar yapan Dr. David Sylvan da BMGK'de sadece Afrika ülkelerinin değil aynı şekilde Latin Amerika hatta Çin haricinde Asya ülkelerinin ve Orta Doğu ülkelerinin de temsil edilmediğini dile getirdi.

Sylvan, "Uzun süredir daimi üye ülke sayısının artırılması konusunda çağrılara rağmen bir sonuca ulaşılmış değil zira 5 daimi üyenin, yeni daimi üyelerin gelmesinden hiçbir çıkarı yok." dedi.

Afrika ülkelerinin bu eksik temsille mücadele etmesinin pek mümkün olmadığına dikkati çeken Sylvan, "BMGK'de 5 daimi üye oldukça Afrika'nın da yapabileceği bir şey yok. Ancak dünyanın herhangi bir yerinde, Afrika'nın da dahil olduğu güvenlik tabanlı yeni oluşumlar ortaya çıkarsa o zaman dolaylı ve az da olsa bir değişim yaşanabilir." değerlendirmesinde bulundu.

- "Afrika uluslarının barış ve güvenlik programlarına ihtiyacı var"

Güney Afrika merkezli Global Diyalog Enstitüsünden araştırmacı Asraf Patel de Afrika ülkelerinin BMGK'deki temsilinin ancak orta vadeli bazı adımlarla iyileşebileceğini söyledi.

Patel, "Afrika uluslarının hem çatışmaların çözümüne hem de ekonomik ve sosyal kalkınmaya odaklanan barış ve güvenlik programlarına ihtiyacı var. Böylece kendilerine güvenleri arttıkça BMGK'de de orta vadede daha fazla koltuk kazanabilir. Şu an için Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA), Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) gibi bölgesel örgütleri güçlendirmesi ve yerel sorunlarda barış sağlama kapasitesi oluşturması gerekli." diye konuştu.

- "Hangi Afrika ülkelerinin daimi üye olacağı bilinmiyor"

Uluslararası Barış Enstitüsünden Dr. Alexandra Novosseloff ise BMGK'de reform olsa dahi kıtadan hangi ülkenin daimi üye olacağının henüz belirlenmediğine dikkati çekti.

Novosseloff, şöyle devam etti:

"BMGK'de reform yetkisi, ne yazık ki Afrika ülkelerinde değil 5 daimi üyede. Bu üyelerden Çin ve ABD, bu talebe şiddetle karşı çıkıyor. Ancak diyelim; bir reform oldu, hangi Afrika ülkelerinin daimi üye olacağı bilinmiyor. Bu konuda Afrika Birliği'nin seçim yapması lazım. Afrika ülkelerinin elinde kalıcı şekilde bulunan 3 geçici üyeliğe odaklanması lazım. Şu an için 5 daimi üyenin yeni daimi üyeler istemediği kesin. O zaman eldeki 3 geçici üyelikle neler yapılabilir, buna yoğunlaşmalı."

- "Afrika ülkeleri ortak duruş sergilemeli"

Güney Afrika Cumhuriyeti'nin iktidar partisi Afrika Ulusal Kongresinin (ANC) Batı Cape Eyaleti Meclisi Başkan Yardımcısı ve Meclis Üyesi Muhammed Khalid Sayed, adaletsizliğe karşı Afrika ülkelerinin ve liderlerinin ortak hareket etmesi gerektiğinin altını çizdi.

Güney Afrika, Senegal ve Etiyopyalı liderler gibi diğer Afrikalı liderlerin de ortak duruş sergilemeleri gerektiğine işaret eden Sayed, "Afrika ülkelerinin ortak duruşu sadece siyasi olarak değil ekonomik alanda ve hatta güvenlik alanında da sürdürülmelidir." dedi.

Sayed, BMGK'de kıtanın doğu, batı, kuzey ve güney bölgelerinin birer üye ile temsil edilmesini istediklerine dikkati çekti.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın BMGK ile ilgili söylediği "Dünya 5'ten büyüktür" cümlesine atıfta bulunan Sayed, BMGK'nin bu haliyle tam temsil vasfına sahip olmadığını kaydetti.