Darbenin tiyatrosu: Musaddık'ın Gece Notları

Tahran'da, İran petrolünü İngilizlerin elinden almak için mücadele eden İran eski Başbakanı Muhammed Musaddık'ın (1951-1953) görevine darbeyle son verilmesini konu edinen "Musaddık'ın Gece Notları" adlı tiyatro oyunu sergilendi.

Başkent Tahran'daki Vahdet Tiyatro Salon'unda sergilenen oyun, 19 Ağustos 1953'te İngiltere tarafından hazırlanan ve Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) tarafından yönetilen "Ajax Operasyonu" adı verilen darbeyi ele alıyor.

Oyunla ilgili AA muhabirine açıklama yapan yönetmen Asgar Halili (39), Başbakan Musaddık'ın İran halkının gönlünde özel bir yere sahip olduğunu söyledi.

"Musaddık, halkın iradesini temsil ediyordu"

Musaddık'ın tüm zorluklara rağmen halkın talebi doğrultusunda ülkenin en önemli gelir kaynağı petrolü İngilizlerin elinden kurtarmaya çalıştığını belirten Halili, "Musaddık, İran'ın modern efsanesidir." dedi.

İngiliz ve ABD'nin entrikaları sonucu askeri darbeyle görevinden alınan Musaddık'ın vatan sevgisiyle tanınmasına rağmen yaklaşık 50 yıldır hakkında tiyatro alanında bir çalışma yapılamamasının sebebinin siyasi olduğunu öne süren Halili, "Halkın iradesini temsil eden Musaddık, insanların gönlünde özel bir yere sahiptir." ifadesini kullandı.

Bu duygu ve düşüncelerle senaryoyu, sahnede 63, sahne arkasında 40 kişilik bir ekiple hayata geçirdiklerini belirten Halili, seyircinin oyuna gösterdiği ilgiden memnun olduğunu kaydetti.

Darbe günlerinde 71 yaşında olmasına rağmen halkı için mücadeleden geri durmayan Ulusal Cephe Partisi (UCP) lideri Başbakan Musaddık'ı başarıyla canlandıran İranlı meşhur sinema ve tiyatro oyuncusu Ferhad Ayiş ise Musaddık'ın halka mal olmuş milli bir karakter olduğunu söyledi.

"Musaddık, halkı sokağa çağırmalıydı"

Ayiş, "Musaddık milli bir karakterdir. O, halka güvenen, şeffaf ve dürüst bir siyasetçiydi." dedi.

Oyunu özetleyen Ayiş, "ABD, İngilizlerin yardımıyla bir darbe gerçekleştiriyor. CIA Ortadoğu Masası Şefi Kermit Roosevelt'in yönettiği darbenin ilki, 16 Ağustos'ta yapılmak isteniyor. Fakat Musaddık bu girişimden önceden haberdar olduğu için, ilk darbe başarısızlıkla sonuçlanıyor. Bunun ardından Roosevelt, üç gün sonra bir darbe girişiminde daha bulunuyor. Birileri satın alınıyor, Musaddık aleyhine sokak gösterileri yapılıyor ve ülkenin kaderi değişiyor. İkinci darbe kamuoyunun etkilenmesiyle rahatlıkla meydana geliyor." dedi.

"Söz konusu darbe olmasaydı bugün çok farklı bir İran'la karşı karşıya olacaktık." değerlendirmesinde bulunan Ayiş, "Sonuçta 19 Ağustos, birçok İranlı için üzücü bir gündür. Musaddık'ın, halkı darbecilere karşı sokağa çağırmaması bir hatadır. Halkı sokaklara davet etseydi o gün ülke darbecilerin eline geçmezdi." ifadelerini kullandı.