Doğu Türkistan’da Çin nükleer deneylerinin başlangıcı

Çin’in 1949 yılından bugüne kadar işgali altındaki Doğu Türkistan’da uyguladığı zulüm sadece insanları değil, bölgedeki ekosistemi de hedef almıştır. Doğu Türkistan’da bugün ekosistemi etkileyen ciddi çevre sorunları yaşanmaktadır. Tarım Havzası’nda Urumçi’nin 800 kilometre güneydoğusunda yer alan Lop Nur, Çin’in nükleer silahlarını test ettiği tek bölgedir. Bölgedeki nükleer faaliyetler hem ekosistemi geri döndürülemeyecek biçimde etkilemekte hem de insan hayatını tehdit etmektedir.

İLK ATOM BOMBASINI PATLATTI

Atmosferik ve yer altı nükleer deneylerinin gerçekleştirildiği ve füze sistemlerinin test edildiği üs, Sovyet uzmanların yardımıyla 16 Ekim 1959’da kurulmuştu. 100 bin kilometrelik kullanım sahasıyla dünyanın en büyük nükleer tesisi olan Lop Nur’da 1964-1996 yılları arasında 46 nükleer deneme gerçekleştirildiği bilinmektedir. Tesiste, 16 Ekim 1964’te Çin kendi ürettiği ilk atom bombasını patlatmış, 29 Eylül 1969’da kendi ürettiği ilk hidrojen bombasını patlatmıştır. 27 Ekim 1966’da, orta menzilli balistik füze deneyi çerçevesinde, Gansu eyaletindeki Shuangchengzi Füze Üssü’nden Lop Nur’daki hedefi vurmak üzere 12 kilotonluk nükleer başlık taşıyan bir füze fırlatan Çin, bu deneyle yerleşim alanları üzerinde nükleer başlıklı balistik füze deneyi gerçekleştiren tek ülke olmuştur.

750 BİN SİVİLİN ÖLÜMÜNE YOL AÇTI

Çin, bölgede nükleer silah kullanma eğitimleri de yapmıştır. Lop Nur’da yapılan deneylerin nükleer etkilerinin bölgede ve çevre şehirlerde kanserin yanı sıra ölü ve sakat doğum oranlarını arttırdığı bilinmektedir. 1996’ya kadar gerçekleştirilen ve kümülatif olarak 200 megatonluk bir patlama gücü oluşturan 46 nükleer denemenin 750 bin sivilin ölümüne yol açtığı bilinmektedir. 1967’den bu yana yapılan nükleer deneyler sebebiyle Kaşgar, Hoten, Yarkent gibi şehirlerde kanser, sakat doğum, sebebi belirlenemeyen felç ve ölüm vakaları hızla artmış, 90’lardan itibaren kanser vakalarının oranı Çin ulusal rakamlarının yüzde 30 üzerinde seyretmiştir. Ancak Çin, bölgede gerçekleştirdiği nükleer çalışmaların insan sağlığına ve ekolojik dengeye etkileri ile alakalı herhangi bir bağımsız araştırmaya izin vermediği için bu konuda kesin rakamlar belirlenememektedir. •GÜLŞEN YILMAZ