Kalp hastalığını anne karnında öğrenmek mümkün

Bu hafta söyleşi kuşağımızda Medova Hastanesi Çocuk Kardiyoloji Uzmanı Dr. Derya Çimen ile çocuklarda kalp krizinin nedenlerini bilinmesi gerekenleri konuştuk. Bazı zamanlarda kalp hastalığının anlaşılmasının güç olacağını ifade eden Çimen “Uygulanacak Fötal ekokardiyografi tanıyı kesinleştirmedeki en etkin yöntemdir” dedi.

ÖNCELİKLE KALP KRİZİNİ ANLAMAK İÇİN NE YAPILMALIDIR? İLK AŞAMA NEDİR?

Kalpte Üfürüm Nedir?

Kalp ve damarlardaki kan akışının yol açtığı, hekimin muayene sırasında kalbi dinlerken duyduğu "üfleme" şeklindeki seslerdir. Doğuştan ve sonradan gelişen kalp hastalıklarının hemen hemen tümünde kan akımının bozulması nedeniyle üfürüm duyulur. Bununla birlikte çocuklarda en sık karşılaşılan üfürümler kan akımında bir bozukluk olmadan duyulan üfürümlerdir. Bu üfürümlere "masum üfürüm", "normal üfürüm" gibi isimler verilir. "Masum üfürüm" kalpte bir hastalık olmadığını en iyi ifade eden terim olduğu için sıklıkla kullanılır. Deneyimli bir hekim çoğu zaman duyduğu üfürümün masum olup olmadığını ayırt edebilir. Üfürüm masum ise ileri bir tetkik yapılmasına gerek yoktur. Hekim üfürümün niteliği konusunda emin olamadıysa hastayı bir Çocuk Kalp Hastalıkları Uzmanına yönlendirmelidir. Bazı durumlarda üfürümün masum olup olmadığını muayene ile ayırmak güç olabilir, bu durumlarda uygulanacak ekokardiyografi tanıyı kesinleştirmedeki en etkin yöntemdir.

EN ETKİLİ YÖNTEMİN EKOKARDİYOGRAFİ OLDUĞUNU SÖYLEDİNİZ. PEKİ, EKOKARDİYOGRAFİ NEDİR?

Muayeneden sonra röntgen tetkiki, elektrokardiyografi (EKG), ekokardiyografi veya bazı kan testleri istenebilir. EKG çocuğa acı vermeyen bir tetkiktir. Çünkü EKG cihazı çocuğa herhangi bir elektrik akımı vermez sadece çocuğunuzun kalbinde oluşan zayıf elektrik akımlarını algılayıp EKG kağıdına zikzak şeklinde bir kayıt alır. Kalbin kaydedilen bu atımı elektrokardiyografi (EKG) olarak adlandırılır. Ekokardiyografi tetkiki de iğne kullanılmaksızın yapılan bir incelemedir. Bu tetkikte göğüsün dışında ses dalgaları kullanılarak kalbin hareketli imajları gözlenmektedir. Bu esnada doppler tekniği ile ses dalgalarından yararlanılarak kalp ve damarlardaki kan akımı ölçülmektedir. Kardiyolog bu iki tekniği kullanarak kalbin yapısı ve işlevi hakkında bilgi edinmektedir. Bu tetkik ile kalp anomalilerinin çok büyük bir bölümü teşhisi edilebilir.

DOĞUŞTAN KALP HASTALIKLARI NEDEN OLUŞUR?

Doğuştan kalp hastalıkları hamileliğin çok erken dönemlerinde, organların henüz oluşmaya başladığı haftalarda gelişir. Annenin hamileliğin ilk üç ayında bebeğe zarar verebilecek ilaçlar kullanması, enfeksiyon geçirmesi (kızamıkçık gibi), radyasyona maruz kalması doğuştan kalp hastalıklarına neden olabilir. Çoğu zaman aile öyküsü araştırıldığında doğuştan kalp hastalığına yol açabilecek bir neden bulunamaz. Bu nedenle doğuştan kalp hastalıklarının kalıtsal nedenler ve çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıktığı genel olarak kabul edilir.

ANNE KARNINDA ANLAMANIN BİR YOLU VAR MIDIR?

Anne karnındaki bebekte kalp hastalığı olup olmadığı "Fötal Ekokardiyografi" dediğimiz ultrasonografik yöntemle araştırılabilir. Bebek kalbinin anne karnında iken ultrasonografi ile görüntülenmesidir. Ultrasonografi tıp alanında uzun yıllardır güvenle kullanılan, ses dalgaları aracılığıyla yapılan bir görüntüleme yöntemidir. Bebeğe ve anneye bilinen bir zararı yoktur. Bebek kalbi ideal olarak hamileliğin 16-18. haftalarından itibaren izlenebilir.

DOĞUŞTAN KALP HASTALIKLARININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Doğuştan kalp hastalıkları çok çeşitlidir. Bir kısmında hiçbir belirti olmaz veya belirtiler çok hafiftir, bir kısmı ise çok ağır seyirli olabilir. Ağır kalp hastalıkları ilk birkaç ay içinde, hatta ilk birkaç günde belirti verirler. Bu belirtiler bebekte morarma, beslenme güçlüğü, emerken yorulma, hızlı soluk alıp verme, nefes darlığı, kilo alamama veya sık solunum yolu enfeksiyonu (zatürre, bronşit) geçirme şeklinde ortaya çıkabilir. Daha büyük çocuklarda çabuk yorulma, çarpıntı, göğüs ağrısı ve bayılma görülebilir. Bazı hastalıklarda ise hastada hiçbir belirti yoktur veya önemsizdir, yalnızca muayene sırasında "kalpte üfürüm" duyulması ile başvururlar.

DOĞUŞTAN KALP HASTALIKLARI TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?

Kalp kateterizasyonu ve anjiyokardiyografi: Çok gelişmiş bir röntgen cihazı yardımı ile yapılan ileri bir tetkiktir. Genellikle kasık bölgesinden atar veya toplar damarlar içerisine yerleştirilip, kalbe kadar ilerletilen ince bir tüp ( kateter) vasıtası ile gerçekleştirilir. Anjiyo esnasında kateterden damarlara ve kalbin odacıklarına x-ışınları ile görülebilen özel bir boya verilir. Boyanın verilmesinden sonra röntgen filmi kaydedilir. Kalp kusurunu teşhis etmek için yapılan bu tetkike anjiyokardiyografi denir.

DOĞUŞTAN KALP HASTALIKLI ÇOCUKLAR NELERE DİKKAT ETMELİDİR?

Doğuştan kalp hastalıklarının çok çeşitli oldukları ve hastalığa yönelik özel izlem gerektirebileceği unutulmamalıdır. Kalbin enfeksiyondan (infektif endokardit) korunması için bazı özel girişimsel durumlarda çocuğun antibiyotik kullanması gerekir. Doğuştan kalp hastalığı bulunan çocukların büyük kısmında aktivite kısıtlaması gerekmez. Aksine çocuğun psikolojik yönden desteklenmesi ve kalp performansının iyileştirilmesi için spor ve aktivite desteklenmelidir. Bazı hastalıklarda ise çocuğa "yarışma" gibi aşırı efor gerektiren aktiviteler yapması yasaklanır. Bu durumları kesinlikle çocuğu takip eden çocuk kalp hastalıkları uzmanı belirlemeli ve çocuk gereksiz yere spordan uzak tutulmamalıdır. Çünkü önlemler hastalığın türüne ve ağırlığına göre belirlenir. Bu çocuklar daha az efor gerektiren aktivitelere yönlendirilirler. Doğuştan kalp hastalıklı çocuklar tüm sağlıklı çocuklar gibi aşılarını yaptırmalıdır. Bazı özel durumlarda diğer sağlıklı çocuklardan farklı ek koruyucu aşıların uygulanması gerekebilir. Çocukların beslenmesi aynı sağlıklı çocuklarda olduğu gibidir ve genel beslenme kurallarını içerir. Bebeğin kalp hastalığından dolayı kilo alması yetersizse kalori düzeyi yüksek mamalarla veya besinlerle beslenmesi önerilir. Bazı özel durumlarda diyet gerekebilir. Çocuklar genellikle normal eğitimlerine devam ederler. Bazı hastalarda aktivite kısıtlaması gerekebilir. Okulda merdiven çıkmaması veya giriş katında eğitim yapması, beden eğitimi derslerine katılmaması gibi önlemler alınarak çocuğun okula devamı sağlanabilir. Çocuklar düzenli olarak çocuk kardiyolojisi uzmanı tarafından izlenmelidir.

SPOR YAPAN ÇOCUKLARDA KALP SAĞLIĞININ DEĞERLENDİRİLMESİ NEDEN ÖNEMLİDİR?

Bilindiği üzere sportif aktiviteler kalp üzerine normalin çok üstünde yük bindirmektedir. Bu nedenle normal hayatında yakınması olmayan çocukların özellikle ağır, yorucu sportif aktiviteler sırasında kardiyak sorunları ortaya çıkabilmektedir. Özellikle basında çıkan "sportif aktiviteler sırasında görülen çocuk-genç ölümleri" haberleri nedeniyle ailelerin bu konudaki duyarlılığı son yıllarda giderek artmaktadır. Halk arasında "kalp krizi" olarak değerlendirilen bu tabloların çocuklarda çok farklı nedenleri olabilmektedir ve erişkinlerdeki kalp krizi ile benzerliği yok denecek kadar azdır. Genellikle kalp kası hastalıkları, bazı doğuştan kalp hastalıkları, ameliyat olmuş bazı kalp hastalıkları ve ritim bozukluğu olan bazı çocukların spor yapması önerilmez. Bu nedenlerden ötürü özellikle yorucu, ağır spor yapan çocukların yılda bir kez kalp sağlığı açısından uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

İSMAİL POÇAN / YENİ HABER GAZETESİ