Mostar şehrinin "En kara günü"
Bosna Hersek'teki en önemli Osmanlı eserlerinden Mostar Köprüsü'nün 1993 yılında Hırvat topçu birlikleri tarafından yıkılmasının üzerinden çeyrek asır geçti. Neretva Nehri üzerine 1566 yılında inşa edilen tarihi Mostar Köprüsü, Türkiye’nin öncülüğünde yeniden ayağa kaldırılmıştı.
Bosna-Hersek'in Mostar kentinde Neretva Nehri üzerine yer alan Mostar Köprüsü 1566 yılında Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar Hayreddin tarafından inşa edildi. Şehrin Boşnak ve Hırvat kesimlerini birbirine bağlayan köprü zamanla bir kültürel hoşgörünün bir simgesi haline geldi. Bosna savaşı sırasında Hırvat topçularının Mostar Köprüsünü hedef almasının sebeplerinden biri de buydu. Mostar şehri Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı topraklarına katılmıştı. Neretva nehri üzerinde o tarihlerde ahşap bir köprü bulunmaktaydı ve Fatih bu köprünün onarımını gerçekleştirmişti.1993 yılında Hırvat topçuları tarafından yıkılan tarihi Mostar Köprüsü ise Kanuni Sultan Süleymanın emri ile Mimar Sinan’ın talebesi Mimar Hayreddin tarafından inşa edildi. 4 metre genişliğinde,30 metre uzunluğunda ve 24 metre yükseklikteki köprü için 456 kalıp taş kullanıldı. Köprünün inşası Mostar şehrini Hersek bölgesinin en önemli merkezi haline getirdi.Şehre ismini veren,ticareti canlandıran köprü zamanla kültürel ve sportif eğlencelerin de bir merkezi haline geldi. Köprü Osmanlı zamanından itibaren gençlerin nehre atlayarak cesaretlerini gösterdikleri bir mekan oldu. Köprünün iki tarafında bulunan iki küçük kale de Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılmıştı. Yine köprünün sol tarafına II.Selim döneminde bir de minaresiz mescid inşa edildi. 1878 yılına kadar müezzinler ezanı köprünün üstünde okurlardı.
AMAÇ: MOSTARIN ÇOK KÜLTÜRLÜ MİRASINI REDDETMEK
Yüzyıllar boyunca hoşgörü ve kültürel çeşitlilğinin sembolü, Mostar şehrinin adeta ruhu olan bu tarihi köprüye ilk büyük saldırı 1992 yılında Sırplar tarafından düzenlendi. Mayıs 1993’te ise bu kez Hırvat güçleri tarihi köprüyü hedef aldılar. Hırvat birliklerinin top atışlarına dayanamayan köprü 9 Kasım 1993 günü büyük zarar gördü ve yıkıldı. Dev taşları Neretva nehrinin sularına gömüldü. Köprünün yıkımı Mostarın çok kültürlü mirasının reddedilişini simgeliyordu.
YENİDEN YAPIMINA TÜRKİYE DE ÖNCÜLÜK ETTİ
Tarihi taş köprünün yıkılmasının ardan yerine derme çatma bir ahşap köprü yapıldı. Köprünün aslına uygun bir şekilde yeniden inşası için çalışmalar ise UNESCO ve Dünya Bankası desteğiyle 1997 yılında başladı. Nevarta nehrine gömülen orijinal taşların bir kısmı çıkarıldı. Bu taşların bir kısmı köprünün yapımında kullanıldı. Köprünün inşasını ise bir Türk firması üstlendi. Ayrıca Türkiye köprünün yapımına 1 milyon dolar para yardımında bulundu. Aslına uygun olarak yeniden inşa edilen köprü çok sayıda devletin temsilcisinin hazır bulunduğu bir törenle 23 Temmuz 2004 tarihinde tekrar açıldı. 2005 yılında da Dünya Mirası Listesine de dahil edildi.
MOSTAR’IN KATİLİ İNTİHAR ETTİ
Bosna Hersek katliamının aktörlerinden olan ve Mostar Köprüsü’nün yıkım emrini veren Hırvat general Slobodan Praljak, savaş suçlusu olarak Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde yargılandı. Hollanda'nın Lahey şehrindeki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde (ICTY) görülen 'Prlic ve diğerleri' davasının temyiz duruşması intiharla sonuçlandı. 20 yıl hapse mahkum edildiğinin onandığının açıklanması üzerine 72 yaşındaki eski Bosnalı Hırvat general Slobodan Praljak ''Ben savaş suçlusu değilim. Kararınızı reddediyorum'' diye bağırdı ve küçük bir kahverengi şişeyi ağzına dikerek kendini öldürdü. Praljak, özellikle Osmanlı'dan kalma Mostar Köprüsü'nün yıkılması emrini vermekle ve böylece Müslüman nüfusa orantısız zarar vermekle suçlanıyordu. Mahkeme, Mostar Köprüsü'nün yıkılması dahil birçok savaş suçu ve insanlığa karşı suçtan hüküm giyen Hırvat komutanların, bölgenin Müslüman Boşnaklardan tamamen temizlenmesini hedeflediğine hükmetmişti.
ŞERİFE NUR KARACA / YENİ HABER GAZETESİ
