Devlet teşkilatı içinde hemen her kurumun bir denetim mekanizması mevcuttur. Denetim görevini, bu mekanizma içinde görevlendirilen birimler ve bireyler belli bir rutin içinde gerçekleştirirler.

Kimi zaman bu birimler, bazı olaylardan dolayı gündeme gelir ve kamuoyunda konuşulurlar.

Şu günlerde en çok konuşulan denetim mekanizması, hiç şüphesiz Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve ilgili kuruluşlarının denetim mekanizmasıdır.

Bu ve bundan sonraki birkaç yazımızı, iş hayatının denetim fonksiyonunu elinde bulunduran devletin, özellikle sosyal güvenlik ve iş güvenliği yönünden sergilemiş olduğu denetim tavrını ortaya koymak için kaleme alacak ve yeni bir denetim anlayışı için bir kapı aralamaya çalışacağız.

Bu arada, iş ve sosyal güvenlik açısından, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ne tür bir denetim mekanizmasına sahip olması gerektiğinden ve denetimi gerçekleştiren görevlilerin hangi statü altında bu görevlerini yerine getirmeleri gerektiğinden bahsetmeye çalışacağız ve bu yazılarımıza da “denetimde çantaların eşitliği” başlığını vereceğiz.

Öncelikle, sosyal güvenliğin sağlanması noktasında yapılan denetimlere değinelim ve bu konuda çantasız denetimin önemini vurgulamaya çalışalım.

Ve başlayalım.

Günümüz dünyasında iletişim, her sektördeki başarı için yadsınamaz bir gerçek haline gelmiştir.

İş dünyasında denetleyici ve düzenleyici bir fonksiyona sahip olan devlet açısından iletişimin önemini ayrı bir kategoride değerlendirmek gerekir.

Devletin en önemli fonksiyonlarından biri, her alanda olduğu gibi, iş hayatındaki denetim fonksiyonudur. Bu fonksiyon, çeşitli şekillerde yerine getirilmektedir.

İş hayatının iki önemli aktörü olan çalışan ve işveren üzerindeki denetimlerin çoğunluğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Çalışanların sosyal güvenliğinin sağlanmasına yönelik denetimler, genel anlamda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından gerçekleştirilmektedir ve bu denetimlerin büyük bir çoğunluğu tepkisel denetimlerdir. Yani ihbar ve şikâyete bağlı olan denetimlerdir.

Kuruma yapılmış olan müracaatın gereği için yapılan denetimleri, asıl sorunun çözümüne yönelik yeterli çalışmalar olarak değerlendirmek mümkün değildir.

Bu denetimler bir anlamda, hastalığın acısını dindirmek için verilen ağrı kesiciler mesabesindedir ve ana hastalık olan kayıt dışı istihdamın önlenmesinde yeterli değildir.

Tepkisel denetimin şu yüzü de dikkatlerden kaçmamalıdır: Kayıt dışı istihdam ile mücadelede bu denetimlerin önemi küçümsenemez ama sonuçları açısından meseleye baktığımız zaman, meydana gelen hasarlar da küçümsenemez.

Yapılan her tepkisel denetim, işyerinin genel faaliyeti açısından önemli sonuçlar doğurmakta ve bazen işletmelerin kapanmasına kadar giden sonuçlara yol açmaktadır. Hastalığın acısını dindirmek için verilen ağrı kesiciler, hastayı maalesef öldürmektedir.

Yazımıza konu çantasız denetim, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun rehberlik kanadını ön plana çıkaracak, bu görevini icra ederken de, birebir kayıt dışı istihdam ile mücadele edecek bir iletişim seferberliğidir.

Bu seferberlik, iletişimi esas alan ve işverenlerle yüz yüze görüşerek neticeye ulaşmayı hedefleyen bir harekettir. Sonuçları itibariyle hiçbir şekilde hasar oluşturacak bir denetim değildir.

Tepkisel denetimlerin sonuçlarına işverenler açısından baktığımız zaman, çok büyük hasarların oluştuğu muhakkaktır.

Çalışanlar tarafından yapılan şikâyetlerin büyük çoğunluğu işten çıktıktan sonra gerçekleşmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan denetim, bu açıdan şikâyet sahipleri için olumlu sonuç doğurmaktan oldukça uzaktır.

10 sigortalının kayıtlı olarak çalıştığı bir işyerinde yapılan denetimde 2 çalışanın sigortasız çalıştırıldığının ve bu çalışanların 2 aydan bu yana işyerine hizmet verdiklerinin tespiti ve bu denetimin aynı yıl içindeki ikinci denetim olması durumunda işverenin karşılaşacağı idari para cezası en az 14 asgari ücret olacaktır ve bir yıl boyunca beş puanlık prim indirimden de faydalanamayacaktır.

Hâlbuki şikâyet eden kişi, o işyerinde yapılan denetim anında çalışması olmayan kişidir ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetimlerinin büyük bir çoğunluğu bu özellikte denetimlerdir.

Çantasız denetim, işte tam burada devreye girecektir ve tepkisel denetimde meydana gelen hasarı en aza indirerek kayıtlı istihdama destek olacaktır.

Çantasız denetimin içini doldurmak için yazımıza devam edeceğiz İnşaallah.