GRAFİKLİ - Yeryüzündeki ölümcül kirlilik: Kara mayınları

ANKARA (AA) - MUHAMMET TARHAN - Uluslararası anlaşmalarla yasaklanan mayınlar sivillerin yaşamını tehdit etmeye devam ederken, 2018'de dünya genelinde mayından 3 bin 59 kişi öldü, 3 bin 837 kişi yaralandı.

AA Muhabirinin "4 Nisan Dünya Mayın Farkındalık Günü" dolayısıyla derlediği bilgilere göre, insanlara karşı kullanılan kara mayınları ve el yapımı mayınlar yol, kaldırım, tarla, orman, çöl, ülke sınırları, ev, okul ve çevreleri ile insanların günlük yaşamlarını sürdürdüğü yerlerde bulunabiliyor.

"Antipersonel mayın" olarak da tanımlanan, insanlara karşı kullanılan mayınların yanı sıra, tanksavar mayınlar, patlamamış misket bombaları ve diğer patlayıcı savaş kalıntıları da sivil-asker ayrımı yapmadan her dakika ölüm ve yaralanmaya neden oluyor.

1997'de Nobel Barış Ödülü sahiplerinden olan "Kara Mayınlarının Yasaklanması için Uluslararası Kampanya (ICBL)" adlı girişimin son raporuna göre, 2018, kara mayınları ve patlayıcı savaş kalıntıları nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısının son derece fazla kaydedildiği 4'üncü yıl oldu.

Rapora göre, mayın ve patlayıcı savaş kalıntıları nedeniyle 2018'de dünya genelinde en az 3 bin 59 kişi öldü ve 3 bin 837 kişi de yaralandı.

Son yıllarda mayınların yol açtığı ölüm veya yaralanmalar en çok Afganistan, Suriye, Libya, Nijerya, Ukrayna ve Myanmar gibi ülkelerde kaydedildi.

- En çok siviller zarar görüyor

2018'de 50 ülke ve bölgede mayın ve patlayıcı savaş kalıntılarından kaynaklanan çok sayıda ölüm ve yaralanma meydana geldi.

En fazla ölüm Afganistan ve Suriye'de görülürken ölümlerin yüzde 70'ni siviller oluşturuyor.

- 582 çocuk öldü ve bin 132 çocuk yaralandı

2018’de 38 ülke ve bölgedeki mayın ile patlayıcı savaş kalıntıları nedeniyle 582 çocuk öldü ve bin 132 çocuk da yaralandı.

Önceki yıllarda olduğu gibi, 2018’de de bu yaş grubundaki kayıpların çoğunu (yüzde 84) erkek çocuklar oluşturdu.

- 11 ülke "mayın üretme hakkı"nı saklı tutuyor

162 ülke tarafından imzalanan ve 1 Mart 1999’da yürürlüğe giren Ottawa Anlaşması veya kısaca "Mayın Yasağı Sözleşmesi" adıyla bilinen "Anti-Personel Mayınların Kullanımının, Depolanmasının, Üretiminin ve Devredilmesinin Yasaklanması ve Bunların İmhası ile İlgili Sözleşme", ülkelere mayınların üretimi, kullanımı, depolanması ve devredilmesini yasaklıyor.

Bugün, Türkiye'nin de 2003'te taraf olduğu sözleşmeyi imzalayan ülkelerin hiçbiri kara mayını üretmiyor.

Ancak aralarında ABD, İsrail, Mısır ve Nepal'in de bulunduğu 33 ülke ise sözleşmeyi hala imzalamadı. Buna rağmen, bu ülkelerin de birçoğu sözleşme şartlarına uyuyor.

Bununla birlikte, sözleşmeye katılmayan 11 ülke (Rusya, Çin, Küba, Hindistan, Pakistan, İran, Myanmar, Kuzey Kore, Güney Kore, Singapur ve Vietnam) halen "mayın üretme hakkını" saklı tutuyor. Bunlardan Hindistan, Myanmar ve Pakistan ise aktif olarak mayın üretme olasılığı en yüksek ülkeler olarak görülüyor.

- 30 ülkede kullanıma hazır 50 milyon civarında mayın stoku var

ICBL'nin verilerine göre, bugün Mayın Yasağı Sözleşmesi'ne taraf olmayan 33 ülkenin 30'unda her an kullanıma hazır 50 milyon civarında kara mayını stoku olduğu tahmin ediliyor. En büyük stokun Rusya (25,5 milyon), Pakistan (yaklaşık 6 milyon), Hindistan (yaklaşık 4-5 milyon), Çin (5 milyondan az) ve ABD’de (3 milyon) olduğu belirtiliyor.

Ayrıca, anlaşmaya taraf olmayan ülkelerdeki bazı devlet dışı silahlı grupların, ülke stoklarından çalarak, yozlaşmış siyasetçilerden satın alarak ya da mayın tarlalarından çıkararak çok sayıda mayın elde ettiği de biliniyor.

ICBL'nin verilerine göre, son yıllarda Afganistan, Hindistan, ve Myanmar'ın da dahil olduğu 6 ülkede bulunan devlet dışı silahlı gruplar da, kara mayınları kullandı.

- Mayın arındırma çalışmaları

Sözleşme, ülkelere mayın konusunda çeşitli yasaklar getirmesinin yanında, mevcut mayınlarını imha etmeleri ve mayınlı arazileri temizlemeleri ile mayın patlamasında hayatta kalan kişilere yardım etme yükümlülüğü de getiriyor.

Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten bugüne kadar 55 milyondan fazla antipersonel mayın imha edildi. Yalnızca 2018'de ise taraf devletler 1,4 milyondan fazla mayını imha etti.

Öte yandan, son yıllarda devlet dışı silahlı grupların antipersonel mayın stokunun ve bileşenlerinin imha edilmesi de hız kazandı.

Türkiye'de ise mayın arındırma faaliyetleri, Milli Savunma Bakanlığına bağlı "Milli Mayın Faaliyet Merkezi" öncülüğünde yürütülüyor.

- Eğitim ve araştırma için bulundurulan mayınlar

Mayın Yasağı Sözleşmesi, ayrıca devletlere mayın tespiti, mayın temizleme veya mayın imha tekniklerinin geliştirilmesi ve eğitimi için bir miktar antipersonel mayın bulundurmasına izin veriyor.

Anlaşmaya katılan 69 ülkenin, eğitim ve araştırma amaçlı antipersonel mayına sahip olduğu biliniyor. Yalnızca Sri Lanka, Finlandiya ve Bangladeş gibi ülkeler, eğitim ve araştırma amacıyla 12 binden fazla mayın bulunduruyor.

Geçmişte mayın depolayan 37 ülke de dahil olmak üzere, 96 taraf ülke ise antipersonel mayın bulundurmuyor.