Konya’daki ejderha efsanesi gerçek mi? Selçuklularda tasvir edilmiş
Konya'nın gizemli isminin mitolojik kökeni ejderha ve İkonion efsanesine dayanırken Selçuklu devletindeki bazı figürlerde ejderha kabartmaları da efsaneyi destekliyor.
Konya, tarihi ve kültürel zenginlikleri ile ünlü bir şehir olmanın yanı sıra, isminin kökeni ile de dikkat çekiyor. Şehrin adının, mitolojik bir hikayeye dayandığı iddiaları, tarihe ve mitolojiye ilgi duyanların ilgisini çekiyor.
Efsanevi Ejderha ve Kahramanlık Öyküsü
Mitolojiye göre, Konya'nın isminin kökeni "İkon" sözcüğüne dayanıyor. Bu kelime, kutsal tasvir anlamına geliyor ve Konya'nın eski adı olan İkonion'a ilham veriyor. Ancak, bu isimle ilgili anlatılan efsaneler, sıradan bir isim değişikliğinden çok daha fazlasını içeriyor.
Ejderha Felaketi ve Kahramanın Zaferi
Efsaneye göre, bir zamanlar Konya'nın bulunduğu topraklarda dehşet saçan bir ejderha yaşamaktaydı. Bu ejderha, çevre köylere saldırıyor, ekinleri yakıyor ve insanlara büyük zarar veriyordu. Halk, çaresizlik içinde ejderhanın dehşetinden kurtulmanın yollarını ararken, bir kahraman ortaya çıkar.
Cesur bir savaşçı, ejderhayı yenmeye ve şehri bu dehşetten kurtarmaya karar verir. Büyük bir mücadeleden sonra, kahraman ejderhayı öldürmeyi başarır. Şehir halkı, bu büyük zaferin anısına kahramana şükranlarını sunmak için bir anıt yapmaya karar verir.
) Konya Kalesi ejderleri : 1221
Konya İnce Minareli Medrese müzesinde Env. No. 890 da kayıtlı mermer kabartma ejder tasvirinde ölçüler 0.90 X 0,60 m. kalınlık 0.45 m. dir (Resim 1). Ejder eğri kesim tekniği ile dolgun kabartma olarak tasvir edilmiştir. Sola yönelmiştir. Üst kısımdaki kalın ve hafif kemerli profil taşın bir kemere ait olduğunu göstermektedir. Ejder gövdesinde büyük bir düğüm ve küçük bir kıvrılma mevcuttur. Her iki uç da birer başla nihayetlenmektedir. Sağ taraftaki ejder başı kuyruk düğümünü ısırmaktadır. Başlar sivri kulaklı badem gözlüdür. Çeneler açık ve üstte bir volutla son bulmaktadır. Sol başın arkasında kısa bir boyun mesafesinden sonra, bacağın kalça hattını çevirip sırttan arkaya doğru uzanan, üç volutla süslenmiş kanat mevcuttur. Ejder sadece sol tarafta ayaklara sahiptir. Dış ayak bükük olarak ileri uzanmıştır, içteki ayak gövdeye doğru çekilmiştir. Taşın resimde görülmeyen üst kısmı antik karakterli üzüm sarmaşığı motifi ile dekore edilmiştir. Selçukluların bu taşı “spolien” olarak tekrar işlediklerini görüyoruz.
2) Konya Kalesinden ikinci ejder : 1221
Konya İnce Minareli medrese müzesinde 1394 Env. No. da kayıtlı Konya kalesine ait mermer kabartma ejder tasvirinde ölçüler 0.66 X 0.26 m. kalınlık 0.30 m. dir (Resim 2). Arabesk zemin üzerinde yer alan ejder sağa bakar durumdadır. Eğri kesim tekniği ile işlenmiştir[2]. Taşın orta kısmında büyük bir düğüm yapan ejder gövdesi her iki uçta sağa bakan birer başla son bulur. Ejder başları sivri kulaklı, açık ağızlıdır ve iki çatallı uzun dil görülmektedir. Ağızda sivri dişler mevcuttur. Sağ taraftaki başın boyun kısmında aşağı doğru kıvrılıp volut meydana getiren bir süs vardır. Uzuvları sınırlayan bu süsler İskit hayvan tasvirlerinde sayısız örneklerde mevcuttur[3]. Aynı şekilde kanatta da Orta Asya stilinin etkisi barizdir[4]. Dış bacak ileri doğru uzatılmış, içteki gövdeye doğru çekilmiştir.
3) Konya Kalesinden üçüncü ejder : 1221
Ejder Konya İnce Minareli medrese müzesinde 889 Env. No. da kayıtlıdır ve Konya kalesine ait mermer taş üzerinde görülür[5] (Resim 3). Ölçüler 0.96 X 0.32 m. kalınlık 0.20 m. Ejder tasviri üst ve alt kısımları hafif profilli bir çıkıntı meydana getiren, iki ucu kırık kalın bir bordür içinde yer almaktadır. Sağa dönük olan tasvir eğri kesim tekniği ile işlenmiştir. Taşın ortasında düğüm yapan ejder gövdesi her iki uçta sağa bakan başla son bulmaktadır. Ejder başları sivri kulaklı, açık ağızlıdır ve iki çatallı uzun dil dışarıya sarkmaktadır. Kanat ve kalçayı kuşatan ucu volutlu süs diğer Konya ejderlerinde olduğu gibi Avrasya hayvan stili etkisini taşır.
İkonion'dan Konya'ya
Anıtın üzerine, ejderhayı öldüren kahramanın zaferini anlatan bir resim çizilir ve bu anıta "İkonion" adı verilir. Bu isim, zamanla İcconium'a dönüşür. Daha sonra, Arap istilası sırasında şehir "Kuniya" olarak anılmaya başlanır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde ise bu isim, günümüzde hala kullanılan "Konya" adını alır.
Günümüzde Konya
Bugün Konya, zengin tarihi ve kültürel mirası ile Türkiye'nin en önemli şehirlerinden biri olarak varlığını sürdürüyor. Şehrin ismi ise, bir kahramanın ejderhayı yenerek halkını kurtardığı efsanevi hikayeyi hatırlatmaya devam ediyor.
