Çin, yüz tanıma, yapay zeka, akıllı gözlük ve diğer teknolojileri kullanarak, vatandaşlarının her hareketini takip edecek ve puanlayacak. 2020’de ( Black Mirror dizisinde olduğu gibi ) uygulamayı hayata geçirmeyi planlıyor. Sosyal Puanlama Sistemi (Social Credit Score, SCS) adı verilen uygulama, her vatandaşın tüm davranışlarını takip edecek.
Çin vatandaşlarının parasını nerede harcadığı, faturalarını ne kadar düzenli ödediği, cinsiyeti, yaşı, medeni hali, çocuk sayısı, gelir seviyesi, e-ticaret hareketleri, sosyal medya faaliyetleri, mesleki durumu, kredi kartı ödemeleri, toplumsal davranış verileri, nasıl bir sosyal etkileşime girdiği gibi pek çok veriyi toparlayacak olan sistem, tüm bu veriler sonucunda kişiye bir vatandaşlık puanı çıkartacak. Bu puanlar vatandaşın girebileceği işler, alabileceği krediler, çocuklarının kayıt olabileceği okullar gibi çok önemli noktalarda kullanılacak.
Uygulamaya China Rapid Finance (Tencent’ın ortağı) ve Sesame Credit gibi şirketler katılacak. Bu şirketlerin elinde dev miktarda kullanıcı verileri bulunuyor. Tencent’ın SCS sisteminin, QQ isimli bir sohbet uygulamasıyla geleceği belirtiliyor. 300 ila 850 arasında puanın verildiği uygulamada 5 kategori bulunuyor; sosyal bağlantılar, tüketim alışkanlıkları, güvenlik, varlık ve uyumluluk.
Bu sistemin, aslında iyi niyetle kullanılacağı söyleniyor. Bireylerin finansal anlamda kendini aşırı yükün altına sokmaması için bankaların kredi vermeden önce gerçekleştirdiği araştırmadan pek de farklı olmadığı savunuluyor. Diğer taraftan pek çok teknoloji markasının bu uygulamaya karşı çıktığı da gözlemleniyor.
Uygulamanın yaygınlaşmasıyla ortaya çıkacak hatalı puanlamaların, bireylere çok büyük sıkıntılar yaşatabileceği tahmin ediliyor. Evinde günde 10 saat oyun oynayan biri SCS tarafından “işsiz” olarak etiketlenebilir. Fakat bu kişi, aslında bir profesyonel oyuncu, oyun geliştiricisi, beta test görevlisi gibi bir meslek sahibi de olabilir. Birey bu şekilde işsiz olarak etiketlendiğinde ise pek çok sosyal haktan faydalanamıyor, hatta çocuğunun gideceği okul bile etkileniyor.
SCS ile Çin Hükümeti’nin 1 taşla 2 kuş vuracağı tahmin ediliyor. Bunlardan ilki, devletin bireylere layık gördüğü kabul edilebilir sosyal davranışların zorla kabul ettirmesi. İkincisi ise tüm vatandaşlarının hayatlarını istediği gibi gözetlemesi. Uygulamanın uzun vadede başarısızlıkla sonuçlanacağı tahmin edilirken, büyük veri uğruna devletlerin bile bu tip uygulamalara yönelmesi endişe verici.
Çin’in en büyük arkadaşlık sitesi Baihe iyi vatandaşların profillerini öne çıkarıyor. Bu vatandaşlara elektrik faturalarında indirimler uygulanıyor, depozito ödemeden bir şeyler kiralayabiliyorlar ve bankalarda daha iyi faiz oranlarına sahip oluyorlar. Bu avantajlar, Çin’in doğusundaki Rongcheng şehrindeki vatandaşlara sunuluyor.
2016 yılında çıkan bir hükümet kanunu, şirketlerin vatandaşları işe almadan veya kontrat imzalamadan önce kara listeye başvurmalarını tavsiye ediyor. Ancak vatandaşlar kara listeye eklenmeden önce mahkemeler tarafından bilgilendirilecek. Ayrıca ihbarnameyi aldıktan sonraki 10 gün içinde temyize başvurmalarına izin verilecek.Listenin ne zaman uygulamaya konacağı bilinmiyor ancak halihazırda bir kara liste prototipi var ve daha önce insanları cezalandırmak için kullanıldı. 2015 yılında listeye alınan Li Xiaolin adlı bir avukat, bir iş gezisi sırasında eve dönmek için uçak bileti alamadığını söylüyor. Ayrıca Xiaolin listeye olduğu için kredi kartı başvurusu da yapamamıştı.
Sonuç olarak ülkemizde bu tarz bir durum olmasa dahi uçak ile seyahat edenler için vip ve cip salonlarının biriktirilen puanlar ile olduğunu biliyoruz. Özellikle bankaların müşterilerinin verilerini ve ödeme düzenlerini yıllarca sakladığı bilinen bir gerçek. Sıra beklememek için öncelikli müşteriler hep önde oluyor az vakit geçiriyorlar. Aslında gizliden gizliye yapılıyor bazı şeyler kimimiz gold, kimimiz platinium, kimimiz klasik...