Tarım işçilerinin sorunları ve çözümler
1. Tarım işçisi değerli oldukları hissettirilmeli
Tarımda çalışan işçilerin problemleri sadece maddi alandaki eksiklikler değildir, ilk ve en önemli problem manevidir. Bugün tarım işçisinin en büyük sorunu adam yerine konmamak ve değer verilmemektir. Yapılması gereken en önemli şey tarım işçisine itibarını iade etmektir. Bu işçiler olmazsa soframızdaki gıdalara nasıl ulaşacağız. Onları adam yerine koymalı, önemsemeli değerli olduklarını hissettirmeliyiz.
2. Hususi bir tarım işçisi kanunu
Ülkemizde mevsimlik tarım işçilerine yönelik yasal mevzuatta boşluklar bulunmaktadır. Çeşitli hukuki düzenlemelerde mevsimlik tarım işçilerine değinilmiş olsa da doğrudan onları ilgilendiren kapsamlı bir çerçeve yasa henüz yoktur.657 memur kanunu gibi,4857 işçi kanunu gibi hususi olarak tarım işçisi kanunu çıkarılabilir.
Tarım isçileri is kanunundan yararlanamamaktadırlar. Tarımda çalışanların bu hükümlerinden yararlanabilmesi için şarTlar vardır. Bu şartları sağlarsa ancak o zaman tarım işçisi kabul edilmektedir. Buna göre;
a. Yönetmelikte düzenlenen ve tarımdan sayılan islerde çalışıyor olması
b. İşyerinde çalışan toplam isçi sayısının 51 ve daha fazla olması
c. Yapılan islerin nitelik itibariyle 30 gün ya da daha fazla sürmesi
Şartlarının hep birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.
İlk maddeye göre 4857 sayılı Kanuna istinaden, tarım isleri sayılacak faaliyetler şunlardır.;
1. Her çeşit meyveli ve meyvesiz bitkiler; çay, pamuk, tütün, elyaflı bitkiler;
Turunçgiller; pirinç, baklagiller; ağaç, ağaççık, omca, tohum, fide, fidan; sebze ve tarla ürünleri, yem ve süs bitkilerinin yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı, araştırılması, bunlarla ilgili her türlü toprak isleri, ekim, dikim, ası, budama, sulama, gübreleme,
Hasat, harman, devşirme, temizleme, hazırlama ve ayırma isleri, hastalık ve zararlılarla mücadele, toprak ıslahı, çayır, mera, toprak ve su korunması isleri,
2. Fidanlık ve ağaçlandırma, tabiî ve sunî tensil, orman koruma ve bakımı (yangın dahil), orman imar ve ıslahı, tohum toplama, ormancılık araştırma (sulama, dikim, yetiştirme, bakım), tali orman yolu yapımı ve onarımı, amenajman, silvikültür, orman ürünleri istihsali, ana depolara nakil, son depolarda istif ve tasnif, millî parkların yapım, bakım ve geliştirilmesi isleri,
3. Her türlü is ve gelir hayvanlarının (arı, ipek böceği ve benzerleri dahil) yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı ve bunlarla ilgili bakım, güdüm, terbiye, kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi, toplanması, saklanması isleri ile bu hayvanların hastalık ve asalaklarıyla mücadele isleri,
4. 854 sayılı Deniz Is Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kara ve su avcılığı ve bu yoldan elde edilen ürünlerin saklanması, taşınması ve üretilmesi isleri, ve bu islerde ve bu islerde çalışanlar tarım isçisi olarak belirlenmiştir.
22.05.2003 tarihinde kabul edilen 4857 sayılı Is Kanunu'nda da tarım isçileri ile ilgili önemli düzenlemeler getirilmiş, ancak tarım isçileri konusunda bir tanım verilmemiştir.
Tarım isçileri is kanunundan yararlanması için ikinci maddedeki; İşyerinde çalışan toplam isçi sayısının 51 ve daha fazla olması şartı vardır. Bu çoğunlukla sağlanmamaktadır. Bu sayı yakalanmadığı zaman devlet bu çalışanı işçi saymamaktadır.
Tarım isçileri is kanunundan yararlanması için 3. Maddedeki Yapılan islerin nitelik itibariyle 30 gün ya da daha fazla sürmesi tarımın iç dinamikleri açısından mümkün olamamaktadırlar. Bir yerde e30 gün çalışma genelde olmamaktadır, bu sürenin daha altında zaman aralıklarında çalışılmaktadır.3-5 gün bir yerde,8-10 gün bir yerde çalışılmaktadır.
Müstakil bir kanun çıkarılıncaya kadar yukarıdaki üç maddeyi içeren yasal çerçevede kanunun tam uygulanması için etkin bir denetleme gerekmektedir.
3. Kayıt dışı tarım işçisini önüne geçilmeli.
Aslında Tarım işçilerini sömüren dayıbaşlarını kontrol altına alan bir yönetmelik var. Mart 2010 çıkarılan bu yönetmeliğin uygulanması için aktif ve etkin denetleme gerekmektedir. Ücret pazarlıklarına işçilerde dahil olmalı. Kadın erkek ücret ayrımı yapılmamalı. Çocuk işçiliği ile mücadele edilmeli, küçük çocukların çalışmasına müsaade edilmemeli. Bu sadece devletin yapacağı bir şey değildir. Tarımda çalışan işçilerinde buna katkı sunmaları gerekmektedir. E- METİP üzerinden takip yapılabilir. , Bu konuda mevsimlik tarım işçilerinin tespiti ve kurumların koordinasyonuna öncelik verilerek Mevsimlik Tarım İşçileri Bilgi Sistemi (e-METİP) kurulmuş ve 81 il valiliğinin kullanımına açılmıştır.
4. Mevsimlik işçi göçü esnasında trafik denetimleri artırılmalıdır.
Mevsimlik işçiler bulundukları yerlerden çalışacakları yere normal bir şekilde taşınmamaktadır. Kamyon kasası veya traktör römorklarında yada toplu taşıma araçlarında çok kalabalık, üst üste götürülmektedir. Buda ölümlü kazalara ve ağır maddi kazalara sebep vermektedir. Kamyon kasaları ve römorklarda seyahate izin verilmemelidir.
5. Barınak sorunu çözülmelidir.
Aslında bu konuyla ilgili olarak 2024 yılında Mevsimlik tarım işçilerine yönelik Cumhurbaşkanlığı Genelgesi Resmî Gazete'de yayımlandı. "Mevsimlik Tarım İşçileriyle ilgili 2024/5 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi"
Buna göre, Valiliklerce mevsimlik tarım işçilerinin yoğun olarak çalıştığı yerlerde, eğitim ve sosyal faaliyetleri ile işçilerin temel ihtiyaçlarını giderebilecekleri, ortak kullanım alanları olan, iklim şartlarına uyumlu, emniyetli, ekonomik, estetik ve fonksiyonel, prefabrik, betonarme ya da çelik iskeletli, yeterli büyüklükte geçici ortak kullanım merkezi ile elektrik, su ve kanalizasyon alt ve üstyapısı bulunan "geçici yerleşim alanları" oluşturulacak…
Kanuni anlamda barınakla ilgili bu yasal zemin üzerine tarafların yükümlülükleri yerine getirmesi gerekmektir. Tarım işçisi burada hakkını savunacak, yetkililerde bu hakları yerine getirecek.
6. Çocukların eğitimleri aksamamalı
Yoksulluk kısır döngüsünden kurulmanın yolu tarımda çalışan çiftçilerin çocuklarının eğitim görmeleridir. Bu çocuklara eğitim verilmezse Cem Karacanın işçisin sen işçi kal şarkısını söylemeye devam ederler. Cumhurbaşkanlığı genelgesinde bu konuyla ilgili bir atıfta var
İşçiler, daimî ikamet ettikleri illere döndüklerinde eğitim ihtiyaçları karşılanacak deniyor.
İşçiler, daimî ikamet ettikleri illere geri döndüklerinde çalışma ve iş kurumu il müdürlükleri, halk eğitimi merkezleri ve mesleki eğitim merkezlerince, yaygın eğitim ihtiyacı olanlar tespit edilerek, eğitim ihtiyaçları karşılanacak. Yetişkinlere okuma-yazma veya meslek edindirme kursları, iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ile sosyal-kültürel faaliyetler düzenlenecek.
Özel eğitim ihtiyacı bulunan çocuklar da rehberlik araştırma merkezi müdürlükleri tarafından eğitim imkanlarından faydalandırılacak. Burada yine iş bu genelgeyi uygulamaya ve sıkı bir denetlemeye ihtiyaç var.
7. Tarımda çalışan işçiler sağlık hizmetlerinden yararlanmalı
Cumhurbaşkanlığı genelgesinde bu konuyla ilgili bir tavsiyede bulunulmuş. Sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması için mobil sağlık ekipleri oluşturulacak denmiş.
İl sağlık müdürlüklerince mevsimlik tarım işçilerinin ve ailelerinin aşılamaları, kadın, gebe, bebek, çocuk ve gençlik sağlığı izlemleri, bulaşıcı hastalık, kanser, verem taramaları ile kronik hastalık tarama ve izlemlerine yönlendirmeye ilişkin faaliyetleri periyodik olarak yürütülecek ve bunlara yönelik danışmanlık ve bilgilendirme çalışmaları yapılacak. Bu hizmetlerin ve hizmetlere erişimin kolaylaştırılması amacıyla mobil sağlık ekipleri oluşturulacak.
İl sağlık müdürlüklerince mevsimlik tarım işçiliğinin yoğun olduğu bölgelerde yeterli sayıda sağlık personelinin istihdamı sağlanacak ve hizmet ihtiyacına göre personelin çalışma saatleri düzenlenecek. Çalışan sağlığının korunması ve geliştirilmesi kapsamında il sağlık müdürlüklerince gerekli bilgilendirme faaliyetleri yapılacak.
Bununda hem il deki yöneticilerin hem de çalışanların takip etmesi gerekiyor.
8. Yaşam ortamında yapılması gerekenler
Barınaklara altyapı ve hizmetlerin götürülebilmesi için çadır, konteynır vs. dağınıklığı giderilmemeli, birbirine yakın olmalı. Çadırların sağlamlaştırılması için, saz-naylon iskelet yerine demir iskelet, konteynır vb. model çalışmalar örnek alınarak yapılmalıdır.
Çadır zemini iyileştirilmeli, çadır içinde toprakla bağlantıyı kesecek izolasyon yapılmalıdır. Çadır gruplarında, özellikle yürüme yollarında görülen çamurun engellenmesi için, yollara basitçe taş-mucur döşenmelidir. Çadır grubunun içindeki her çadıra itfaiye, ambulans ulaşımı sağlanabilmelidir.
SU
• Kişi başına günlük içme, yemek yapma ve kişisel hijyen için gereken su tüketimi asgari 15lt olmalı.
• Su kaynağı musluksa azami 250, el tulumbasıysa 500, tek kullanıcılı açık kuyuysa
400 kişinin kullanımında olmalı.
• Su kaynağının barınaklara uzaklığı azami 500m olmalı.
• Su kaynağı önünde sıra bekleme süresi azami 15 dakika olmalı.
• Su kaynağı günde asgari 8 saat erişilebilir olmalı.
• Her bir hane halkı asgari iki adet 10-20lt arasında temiz su saklama materyaline sahip olmalı.
• Her 100 kişi için asgari bir lavabo olmalı
DIŞKI
• Bir tuvalet azami 20 kişinin kullanımında olmalı.
• Tuvaletlerin barınaklara uzaklığı azami 50m olmalı.
• Tuvalet çukuru bir yeraltı su kaynağına asgari 30m uzaklıkta ve tuvalet çukurunun dip noktası taban su seviyesinden asgari 1,5m yukarıda olmalı
ÇÖP
• Her 10 hane için asgari 100lt’lik bir çöp konteynırı olmalı.
• Çöp konteynırının barınaklara uzaklığı azami 100 m olmalı.
• Konteynırlar asgari haftada iki kez boşaltılmalı
GIDA DIŞI İHTİYAÇLAR
• Barınakların yerden yüksekliği asgari 2m olmalı.
• Barınaklarda temiz hava sirkülasyonu için kişi başına kapalı yaşam alanı asgari 3,5 m2 olmalı.
• Kişi başına ayda asgari 250g banyo sabunu, 200g çamaşır deterjanı, 75ml/100g diş macunu, bir diş fırçası, 250ml şampuan, bebekler için 250ml losyon; hane başına bir tıraş bıçağı, bir tırnak makası, bir saç fırçası/tarak olmalı.
9. Çalışma ortamında yapılması gerekenler
Tarım mesai kavramı elbette diğer sektörler gibi 8-5 değildir. Ama yine de çalışma saatleri 11-12 saatlerden aşağı indirilmeli, bir süre getirilmelidir. En az 3-4 defa dinlenme getirilmelidir. İş güvenliği anlamında kişisel koruyucular işçilere verilmelidir. (Örneğin güneşten korunmak için vs. koruyucu). Kaldıkları yerlerden çalışma alanlarına güvenli bir şekilde götürülmelidir. Tarım da iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri alınmalıdır.
Mevsimlik göçün olduğu illerde veri tabanı oluşturulmalı, iller bir birleriyle interaktif bir veri akışına sahip olmalıdır.
