Ürdün darbe girişimi ve komplo iddialarıyla olaylı geçen bir yılı geride bırakıyor

AMMAN (AA) - LEYS EL CUNEYDİ - Ürdün alışık olmadığı olaylar, komplolar ve skandallarla geçen 2021'i uğurlarken eski sakinliğine yeniden kavuşmaya çalışıyor.

Bölgenin sakin ülkesi Ürdün'de daha önce pek sık görülmeyen gelişmeler, 2021'de kraliyet ailesinden kırsalda yaşayan vatandaşlara kadar birçok kesimi etkiledi.

Özellikle yılın ilk yarısında önemli gelişmelere sahne olan Ürdün'de sorunların üstesinden gelebilmek için olağanüstü önlemlere ve kritik kararlara imza atıldı.

- Salt'ta oksijen kesintisi nedeniyle 10 can kaybı

Mayıs ayında Salt Devlet Hastanesi'nde merkezi oksijen sistemindeki kesinti sonucu 10 hasta yaşamını yitirdi.

Ürdün Kralı 2. Abdullah, konuya el koyarak hastane müdürünün derhal istifasını istedi, Sağlık Bakanı Nezir Ubeydat'ı da görevden aldı.

Olaya ilişkin davada Amman Sulh Ceza Mahkemesi, hastane görevlilerinden 5 kişiye üçer yıl hapis ve 3 bin 575 dinar (5 bin dolar) para cezası verirken, 8 sanığın da beraatına hükmetti.

Ceza alanların hastanenin o dönemki müdürü, müdür yardımcısı ile oksijenden sorumlu teknikerleri olduğu kaydedildi.

- "Kral 2. Abdullah'a karşı komplo iddiaları"

Ürdün'de 2021'in belki de en çok konuşulan konusu eski Veliaht Prens Hamza bin Hüseyin'in de adının karıştığı darbe girişimi iddiaları oldu.

Prens Hamza ve 20 kişinin 3 Nisan'da, "Kral 2. Abdullah'a karşı komplo kurma" suçlamasıyla gözaltına alındığı iddia edildi.

Ürdün hükümeti, 16 kişinin gözaltına alındığını duyururken, Ürdün Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Ahmed el-Huneyti, Prens Hamza'nın gözaltına alınmadığını, ancak kendisinden "ülkenin güvenliğine zarar verebilecek" faaliyetlerini durdurmasının istendiğini açıkladı.

Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safedi de 4 Nisan'da yaptığı açıklamada, yürütülen soruşturma sonucunda Prens Hamza'nın dış güçlerle ülkenin güvenliğini hedef alan birtakım faaliyetlere karıştığının ortaya çıktığını söyledi.

Eski Veliaht Prens Hamza bin Hüseyin, 5 Nisan'da Kral 2. Abdullah'a bağlılığını teyit eden bir mektuba imza attı.

Ürdün Kralı 2. Abdullah da 7 Nisan'da ulusa sesleniş için yazılı bir açıklama yayımlayarak, Prens Hamza'nın ailesi ile sarayında bulunduğunu ve son günlerde yaşanan "fitnenin son bulduğunu" ifade etti.

Ürdün resmi televizyonu 12 Nisan'da Prens Hamza meselesinin kraliyet ailesi geleneği çerçevesinde çözüme kavuşturulacağını, eski Veliaht Prens'in hukuki işlemlerden muaf tutularak yargı önüne çıkmayacağını duyurdu.

- Milletvekili Usame el-Acarime krizi

Ürdün'de 21 Mayıs'ta enerji dağıtım hatlarında meydana gelen arıza tüm ülke genelinde elektrik kesintisine yol açtı.

AA muhabirine açıklama yapan Ürdün elektrik dağıtım şirketi temsilcileri, dağıtım şebekesinde arıza meydana geldiğini, bu nedenle ülke geneline elektrik verilemediği belirtti.

Milletvekili Usame el-Acarime 24 Mayıs'ta, Mecliste yaptığı konuşmada, Ürdün'de elektrik kesintilerini Filistin'e destek gösterilerine engel olmak isteyen aşiretlere bağladı.

Elektrik kesintisiyle alakalı konuşması sonrası milletvekilliği bir yıl süreyle dondurulan Acarime, parlamentodaki görevinden istifa ettiğini duyurdu.

Parlamentonun alt kanadı Temsilciler Meclisinde 6 Haziran'da yapılan olağanüstü oturumda, 130 milletvekilinden 109'unun imzasıyla Acarime'nin milletvekilliği düşürüldü.

Meclis Başkanı Abdulmunim el-Avdat ise Acarime'nin konuşması hakkında "gündem dışı olması nedeniyle iç tüzüğe aykırı" değerlendirmesinde bulundu.

Acarime'nin memleketi olan Amman'ın güneybatısındaki Naur bölgesinde protestolar düzenlenirken, Acarime'yi destekleyenlerle güvenlik güçleri arasında çıkan olaylarda emniyet güçlerinden 4 kişi yaralandı.

Acarime 17 Haziran'da, güvenlik güçleri tarafından gözaltına alınırken, "Kral 2. Abdullah ve topluma zarar veren açıklamaları" şeklinde ifade edilen suçlama nedeniyle yargılanmak üzere Devlet Güvenlik Mahkemesine sevk edildi. Acarime'nin yargılanmasına devam ediliyor.

- Siyasi sistemde düzenlemeler

Kral 2. Abdullah, ülkede reform talepleri üzerine siyasi sistemi modernize etmek; seçim ve siyasi yasalarını değiştirerek seçimlere katılım oranını artırmak için özel bir komite kurma kararı aldı.

Gençlik, kadın, yerel yönetimler, seçim, partiler ve anayasal değişikliklerle ilgili 6 alt kolu barındıran 92 üyeli komite, Kral Abdullah'ın talimatıyla 10 Haziran'da kuruldu.

Eski Başbakan Semir Rifai'nin başkanlığını yaptığı komite, parlamento yeni yasama dönemine başlamadan önce siyasal sistemde yenilik projeleriyle ilgili çalışmalar yapmak, bu konuda yasa tasarıları ve anayasal değişiklik önerileri hazırlamakla görevlendirildi.

Ürdün Siyasal Sistemi Yenileme Kraliyet Komitesi 20 Eylül'de, seçim kanunuyla ilgili yasa tasarısı ve anayasada değişiklik önerileri hazırladı. Komite, 3 Ekim'de hazırladığı raporu Kral 2. Abdullah'a sundu.

Ürdün'de bazı parti ve hareketler 23 Ekim'de yaptıkları ortak açıklamada, Siyasal Sistemi Yenileme Kraliyet Komitesinin "halkın taleplerine bir yanıt olarak ortaya çıkmadığı, daha ziyade yaşanabilecek halk hareketlerinin önüne geçme ve kitleleri uyuşturma girişimi olduğu" değerlendirmesine bulundu.

- Dış ilişkiler

Ülke aynı zamanda dış politikada da bir açılım dönemine girdi. Yılın son çeyreğinde dış ilişkilerdeki bu açılım hız kazandı. Kral 2. Abdullah, 25 Ekim'de Avusturya'dan sonra Polonya, Almanya ve Birleşik Krallık'ı ziyaret etti.

Öte yandan, Suriye üzerinden Ürdün'e ait elektriğin Lübnan'a ithalatı konusunda 28 Ekim'de nihai anlaşmaya varıldı. 11 Kasım'da ise Ürdün ile İsrail, Ürdün'ün Filistin pazarına ihracatını yaklaşık beş kat artırmaya yönelik bir anlaşma imzaladı. Bu adım Filistin meselesinde Ürdün tarafından atılan etkili bir adım olarak yorumlanıyor.

Ürdün Kralı 2. Abdullah, 22 Kasım'da Bahreyn Kralı Hamed bin İsa Al Halife'yle ve 23 Kasım'da Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) başkenti Abu Dabi'de, Abu Dabi Veliaht Prensi Şeyh Muhammed bin Zayed el Nahyan'la ikili görüşme gerçekleştirdi. Öte yandan Ürdün Veliaht Prensi Hüseyin Bin Abdullah da 29 Kasım'da Katar'ın başkenti Doha'da, Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamed Al Sani ile bir araya geldi.

Ekonomik olarak olduğu kadar vatandaşlara temiz su ulaştırılması konusunda da sıkıntılar yaşayan Ürdün, 22 Kasım'da İsrail ve BAE ile 2022 yılında enerji ve su alanında ortak bir projenin fizibilite sürecine başlanması için "niyet beyanı" imzaladığını açıkladı.

Ürdün-Suriye ortak serbest bölgesinin yaklaşık 6 yıl aradan sonra yeniden açıldığı 1 Aralık'ta, ticari ve ekonomik faaliyetlerin başladığı duyuruldu.

AA muhabirine konuşan siyasi analist ve yazar Saad Hatr, Ürdün'ün, Kovid-19 salgın sürecinin etkilerine rağmen 2021'de bölgesel ve uluslararası darboğazdan çıkmaya çalıştığını söyledi.

Amman yönetiminin, Rusya'ya açılma ve Katar'la ilişkileri geliştirme gibi bölgesel koalisyon seçeneklerini genişletmeye çalıştığını, ABD yönetimini Suriye'ye yaptırımların Amman'a zarar verdiği yönünde ikna etmeye çalıştığını aktaran Hatr, Ürdün'ün 10 yıl süren kapalılık döneminden çıkmak için çaba sarf ettiğini kaydetti.

- "Halk ile hükümet kurumları arasında güven yeniden inşa edilmeli"

Ülkedeki iç krizlere ilişkin ise Hatr, "Halk ile hükümet kurumları arasındaki güven krizi derinleşti. İşlerin sarpa sarmaması için bu güven yeniden inşa edilmeli." değerlendirmesinde bulundu.

Hatr, "Siyasi sistemin yenilenmesinin konuşulduğu bir dönemdeyiz. Bu yeni sistemde özgürlüklerin çıtasının yükseltilmesi, halka yönelik baskının azaltılması, Kral'a hakaret etmekle suçlananlar hakkında özel af çıkarılması gerek." dedi.

Yeni yılda Ürdün'ün, içeride düzenlemeler yapması gerektiğini belirten Hatr, "Parti ve seçim kanunlarıyla alakalı siyasi sistemin yenilenmesinin ardından Meclis feshedilmeli, gelecek sonbahar erken seçime gidilmeli." görüşünü paylaştı.

- Ürdün'e yabancı krizler

Eski Bakan Muhammed el-Mumini ise, "Ürdün'ün 2021 yılında yaşadığı krizler toplumumuza çok yabancıydı. Ancak bunları daha güçlü bir şekilde geride bırakmayı başardık." diye konuştu

Mumini, Kral Abdullah'ın çeşitli alanlarda iyileştirme yoluna gideceği, durumların düzeleceği ve gelecek yıl bunu daha iyi görecekleri öngörüsünde bulundu.