Konya'nın tarihi tek bir sayfada! Bu fotoğrafları daha önce hiç görmediniz

Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz Konya hakkında ilk fotoğrafların çekildiği 1884 yılından bugüne 141 yıllık dönemden kesitler ve kareler içeren 5 binden fazla fotoğraf yayınladı.

2019 yılından beri Konya kent kültürü ve tarihi hakkında yayın yapan Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasının editörlüğünü ve yöneticiliğini yapan Ömer Tokgöz gazetemize açıklamalar yaptı.

‘TUTARLI VE DOĞRU BİLGİLER MEVCUT’

Tutarlı ve doğru bilgilerle paylaşım yaptıklarını ifade eden Tokgöz, “Sanat tarihi kökenli bir liseden gelen birikimim var. Tarihe meraklıyım. İnternetin de gelişmesiyle beraber eskiyle yenin karşılaştırıldığı yayınlar çıkmaya başladı sosyal medyada. 2019 yılında ben de Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasına katıldım. Sağlıklı, tutarlı, doğru bilgilerin aktarımını yapmak istedik. Çünkü çoğu yerde eksik, yanlış veya etraftan duyma bilgiler vardı. Fotoğraf sanatının bize sağladığı imkanları ve sosyal medyanın yaygınlaştırma ölçeğini yan yana getirerek Konya’nın kültürü/tarihi üzerine okumalar, paylaşımlar yapıyoruz.” diye aktardı.

‘SAĞLIKLI BİR NOSTALJİK BAKIŞ AÇISIYLA BAKIYORUZ’

Geçmişteki güzellikleri incelediklerini ve sağlıklı bir nostaljik bakış açısıyla baktıklarını vurgulayan Tokgöz, “Sayfa kurallarımız var. Etik bir bakış açımız mevcut. Konyalı vatandaşlardan yoğun ilgi ve alaka var. Doğru-açıklayıcı bilgiler, renkli fotoğraflar yer alıyor. Yorumlarıyla, üyeleriyle aktif bir şekilde ilgileniyorum. Bu yüzden oldukça temiz bir sayfa. Kent nostaljisine olan ilgi ve alaka tüm Türkiye’de var. Nostalji içeren fotoğrafları buluyoruz, bilgi ve yorum katıyorum. Sağlıklı bir nostaljik bakış açısıyla bakıyoruz. Mazideki güzellikleri inceliyoruz.” dedi.

‘RİVAYETLER DEĞİL, RASYONEL BİLGİLER’

Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz, sosyal medya takipçilerinden gelen yoğun üyelik talepleri ve teveccühleri doğrultusunda sürekli güncel bir sayfa yayın politikası oluşturduğunu ve ilk günden itibaren sayfa yayın politikası ve kuralları oluşturup üyelere deklare edildiğini belirtti. Sayfa paylaşımlarında mesnetsiz duyumlara ve rivayetlere değil, rasyonel bilgiler hazırladığını aktardı. Fotoğrafın arka planı, dönemi ve kişiler hakkında araştırma ve doğrulama çalışması sonucunda Konya’ya ait sahih, tutarlı ve teyit edilmiş verilerle desteklenen bir fotoğraf paylaşımı yaptığını vurguladı.

5 binden fazla fotoğraf yayınlamanın basit bir paylaşım çizgisi olmadığını, bu performansın arkasında Konya kent kültürü ve tarihi alanında en az 25 yıllık yoğun bir kaynak tarama, araştırıp okuma ve gözden geçirme sonucunda ulaşılan bir bilgi potansiyeli bulunmaktadır. Ayrıca bu alanda çalışmalar yapan tüm STK'lar ile kurduğu kültürel bağlantıların sonucunda ufuk genişliğine ve birikimi oluşmuştur. Zaman içinde kişisel bir perspektif ve kültür panoraması oluşturduğunu belirtti.

Ayrıca sözlü tarih kapsamında bu alanda temayüz etmiş kültür çınarlarının sohbetlerinde bulunarak Konya hakkındaki teorik bilgilerle pratik hayattaki karşılıkları bütünleştirici şekilde feyz aldığını, onlardan el aldığının altını çizdi. Kişisel dokümantasyon ve fotoğraf arşivlerinin yanı sıra internet üzerinden veri madenciliği teknikleri kullanarak yüzlerce akademik kaynak ve binlerce Konya fotoğrafını incelediğini, geniş bir görsel hafızaya sahip olduğunu vurguladı.

Tüm bu çalışmaları sadece masa başında ve interneti tarayarak ve kes yapıştır işi kopya materyaller üzerinde değil sahada çalışarak araştırılmalıdır. Konya eski ve yeni fotoğrafları alanında hazırladığım fotoğraflı ve izahatlı yazılarımın tamamını bizzat yerinde inceleyerek yayınladığının altını çizdi.

Şairin orada bir köy var uzakta dediği gibi okul, cami, park, mezarlık, çeşme, türbe, okul, köy, Koya evleri ve kütüphane gibi tarihi ortamları görmeden, dokunmadan ve bilmeden paylaşım yapılamaz. Yapılır ise birçok diğer sayfalarda yanlış ve yanıltıcı içerikler taşıdığı görülmektedir. Üstelik kişinin hem kendi yanıldığı gibi bir de takipçileri yanıltma riski ise sosyal medya sayfalarında en çok görülen sorun ve hatalardandır yorumunu yaptı.

Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfanızda ve kişisel sosyal medya hesabınızda fotoğraflarla birlikte fotoğrafların hikâyelerini de paylaşıyorsunuz. Paylaştığınız fotoğrafları nasıl buluyorsunuz? Araştırma süreciniz nasıl geçiyor?

Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz bu bilgi derleme ve ağır kültür işçiliği olmadan ne 140 yıl önceki siyah beyaz fotoğrafı anlamak ve yorumlamak, ne tarihi yarımada da yer alan anıt karakterli ve sıradan gibi görünen 100 yıllık bir çeşmeyi yorumlamak mümkün değildir. Mesela birinci ulusal mimari akımını bilmeden ve okumadan Konya’daki birçok tarihi ve mimari eseri yorumlayamazsınız.

Birinci ulusal mimari akımını çözümlemeden anlamadan ne Atatürk anıtı ne Amber Reis camisini ne Kız Öğretmen okulunu ne de tarihi çeşmeleri, mezar taşlarını ve Türbe önü, Alaattin tepesi, Valilik, Bedesten gibi sosyal mekanları anlamlandırmak ve yorumlamak mümkün değildir. Bu bağlamda Sırçalı çeşmesi çok güzel bir örnektir. 1.ulusal mimari akımını bilmeyen cahiller Sırçalı çeşmesini sırlı ve gizemli çeşme diye yazar ve paylaşırlar diyerek açıklamalarını sürdürdü.

Bu bağlamda sosyal medyada bir rota oluşturduğunu yani fotoğraf ile bilgiyi, kültür ile görsel materyali örtüştürdüğünü açıkladı. Rivayete dayalı sözlü tarih ile rasyonel bilgiyi birleştirdiğini ve ısrarla bu çizgiyi savunduğunu vurguladı. Bu kapsamda önemli bir sorun ise post truth uydurma ve yakıştırma bilgiler olduğunu belirtti. Şehir efsanesi denilen kulaktan dolma bilgilerin ortalığa saçıldığı görülmektedir dedi.

Araştırmalarında yakaladığı başarıyı öncelikle doğru bilgi için gerekli olan doğru soruyu sorma ve tecessüs, ikinci olarak nitelikli araştırma ve ARGE yapmak ve üçüncü olarak internet ortamında “veri madenciliği” denilen teknikle bilgi toplamak ve dördüncü olarak saha çalışması yapmak olduğunun altını çizdi.

Sadece yazılı materyal okumanın ve/veya internette harcıalem sörf yaparak ulaşılabilen bilgilerin yeterli değildir. İnternette doğrulama yapmakla birlikte bizzat o tarihi eser, mahalle, eğitim kurumu, anıt, konak, kerpiç ev, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış mezar taşları gibi eserlerin olduğu alanlara giderek bizzat yerinde saha çalışması yaptığını söyledi. Yapılan işin basit bir malumatfuruşluktan öte sosyal medyada içerik üreticisi olarak nitelenen bir durum olduğunu vurguladı.

Araştırma bilgisi ve saha çalışmasına ilave olarak sosyal medyada görünür olmadan öncede Konya kültürü ve tarihi ile ilgili çalışmalar yaptığını ve birçok sivil toplum kuruluşu çalışmalarına katıldığını belirtti.

Bu bağlamda kişisel olarak birçok kişiye ve sosyal medya sayfasına düzeltici paylaşımlarla katkı verdiğini belirten Tokgöz yanlışlıkların çoğalması üzerine doğrudan Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasında 2019 yılından itibaren sayfa editörü olarak paylaşım yaptığını vurguladı. Sosyal medya bu anlamda şehir kültürü ve nostalji potansiyelinin yansıtıldığı bir dijital mecra olarak öne çıkmıştır.

Sosyal medyada tarihi eserler hakkında yapılan paylaşımlar ve talepler karşılık buluyor mu?

Tarihi eserler hakkında sosyal medyada yayınladığım fotoğraflar yoğun ilgi ve alaka görüyor. Halen paylaşım yaptığım sayfa ilk başta 2 bin üyesi olan bir sayfa iken şu anda 57 bin üyesi olan bir sayfa olarak alanında en büyük sayfalardan biridir. Birçok kişi sayfadan alıntı yapıyor, yeniden gönderiyor, medya kuruluşları sayfamızdan alıntı yaparak haberler yapmaktadır. Sayfa paylaşımları hakkında üyelerimizden olumlu geri dönüşler alıyorum. Kamu kurumlarından ve araştırma yapan kişilerden başvurular alıyorum.

Tarihi eserler hakkında yaptığım fotoğraf ve metin paylaşımları sonucunda ilgili kamu kurumları harekete geçmektedir. Bu sayede gerekli önlemler alınmakta, restorasyon ve tamir bakım gibi iyileştirmeler yapılmaktadır. Bu da internet demokrasisi ve birlikte yönetişim kavramı açısından güzel bir örnektir. Güldan Dede çeşmesi, İsmail Ağa çeşmesi ve Müftü Gevraki Hoca mezarlığı bu yayınlar sayesinde yeniden düzenlenmiştir. Röportaj öncesi edindiğim bir bilgiyi sizlerle paylaşmak isterim.

Acizane benim gündeme getirdiğim ve çok kötü durumda olan tarihi Hacı Fatma Hanım çeşmesinin tamiri için Vakıflar Bölge Müdürlüğü ve Karatay belediyesi harekete geçmiştir. Yine benim yer tespiti yaptığım ve taşları çalınan ve yeri değiştirilen Meram Gödene mahallesindeki Abdülvahid Çelebi çeşmesinin de acilen restore edilmesi gerekiyor.

Konya kadim bir şehirdir. Tarihi eserler Selçuklu dönemi, Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet döneminden bugüne intikal etmiştir. Amacım tarihi eserlerinin değerinin bilinmesi ve kamuoyuna mal olmasıdır. Eğer bu eserlerde ortaya çıkan hasarlar varsa giderilmesi için yetkili kurum ve kuruluşların harekete geçmesi için girişimde bulunmaktır.

Konya kadim bir şehir olduğu için gerek arkeolojik kalıntı ve materyaller gerek belirttiğim tarih evrelerinde onlarca eser bulunmaktadır. Kişisel olarak ve sosyal medya sayfası olarak bu anlamda kamuoyu için ve kamu kuruluşları için gönüllü bir rehberlik ve yol göstericilik işlevi yaptığımızı belirtmek isterim.

Tokgöz bu bağlamda Konya’ nın kent yerleşimi ve uygarlık olarak 9 bin yıllık tarihi çizgide Çatalhöyük’ten başlayarak birçok medeniyet potansiyelini barındırdığını belirtti. Bu potansiyelin içinde şehrin arkeolojik eserleri, Selçuklular dönemi, Karamanoğlu Beyliği dönemi, Osmanlı dönemi ve Erken Cumhuriyet dönemi tarihi, mimari eserleri, toplumsal olaylar, halkın etnografik ve demografik yaşantısı, folkloru, müziği gibi birçok sosyal ve ekonomik unsurun bileşkesini barındırmaktadır.

Aynı zamanda fotoğraflardaki ipuçlarından o fotoğrafın nerede, ne zaman çekildiğini de tahmin ediyorsunuz değil mi? Ne tür ipuçlarını takip ediyorsunuz?

Bu kapsamda 30 bin sayfalık bir metin okuması yaptım. Konya ile ilgili 1884 yılından bugüne yerli ve yabancı fotoğrafçılar tarafından çekilmiş dönem albümlerinin tamamını araştırdım. Sosyal medyada daha önce yayınlanmış Konya ile alakalı binlerce kare fotoğrafların tümünü inceleyip gözden geçirdim.

Konya'nın kadim bir kent ve medeniyetlerin kavşak noktasında duran önemli bir şehir olduğunu göz önünde tutmamız gerekir. Bu potansiyeli tanımak, anlamak ve yorumlamak için geçmişten bugüne yayınlanan seyahatnameler, tablo ve gravürler, menkıbeler, destanlar, Konya Şeriye sicil defterleri, Vilayet salnameleri, yerli ve yabancı kişiler tarafından yazılan kitaplar, ansiklopediler ile ve bazı web sayfalarını incelemek gerekir.

Bilgi havuzu planında özellikle kamu kurumlarınca ve meslek odaları ve medya kurumları tarafından yayınlanmış süreli yayınlar, dergi ve Konyapedia, Go Konya gibi web sayfaları ile üniversitelerde hazırlanan yüksek lisans tezleri ve doktora tezlerinin de önemli bir kaynak olduğunu vurguladı.

Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasını Yırt içi ve dışından 57 bin üye takip ediyor.

Tokgöz Konya eski ve yeni fotoğraflar sayfasının Konya içinden, ülkemizden ve yurt dışından yoğun ilgi gördüğünü belirterek sayfa istatistikleri hakkında şu bilgileri verdi:

Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfası son 6 yıl içinde sürekli büyüyerek 2 bin üye sayısından 57.400 üye sayısına ulaştığını açıkladı. Sayfayı Konya'dan sonra Türkiye içinden en çok İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya’dan takip edilmektedir. Yurt dışından ise Avrupa ve Amerika’dan dokuz ülkeden izleyici olduğunu belirtti. Bu ülkeler Almanya, Hollanda, Fransa, Avusturya, Danimarka, Belçika, Abd, İsveç ve Norveç’teki üyelerce takip edildiğini aktardı.

Sayfada üyelerin % 82 erkek, %18’i ise kadın üyelerden oluşuyor. Üyelerin hafta boyunca sürekli yorum, paylaşım ve beğeni yaptıkları günler içinde ise en çok etkileşim çarşamba ve salı günü yapılırken bu günleri sırayla Perşembe ve Pazartesi günleri takip ediyor. Tüm paylaşımlar yoğun ilgi görürken özellikle sportif anlamda Konyaspor ve Konya İdmanyurdu futbol takımları hakkında yapılan paylaşımlar yoğun ilgi ve alaka görüyor. Mevlâna türbesi peyzaj düzenlemesi ve Kılıçaslan köşküne dair fotoğraflar etrafında ise lehte/aleyhte eleştirel görüş ve paylaşımların ön plana çıktığını gözlenmektedir.

Sosyal medya akıllı telefon, internet sayesinde Kent kültürü ve tarihi üzerine fotoğraf paylaşımları yoğun ilgi görüyor.

Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz dijital kültür ortamında sosyal medya herkesin içinde yer aldığı bir mecra olurken kentlerin ve insanların hayatına ışık tutan fotoğraflar ile geçmişe ve bugüne yolculuk yapma imkânı veren önemli bir uğrak noktası olmuştur. Bu tür kent sayfaları hatta ilçe ve köy sayfalarının çok popüler olduğunu ve basılı hiçbir kaynakta olmayan kişisel fotoğraflar, aile fotoğrafları ve sosyal anlamda düğün, dernek, bayram, resmi gün ve kutlamalar gibi unsurlarında bu şekilde değer kazandığını belirtti.

Instagram başta olmak üzere sosyal medya hesaplarından paylaşılan tbt hashtag'i kullanıcıların eskilere dair paylaştığı görüntülerde kullandığı bir paylaşımdır. Throwback İnstagram'da geçmiş fotoğraflar manasına gelmektedir. Ayrıca Throwback Thursday için “#tbt etiketi”, Hey Gidi Günler, Nostaljik Perşembe ve Ne Günlerdi gibi Türkçe anlamlar da bulunmaktadır.

Tokgöz Konya kültürü ve yaşantısı ile bağlantısı zayıf, fantastik cümleler ve anlamsız ve kaynağı olmayan metinler ile birlikte digital ortamda dolaştırılan video, fotoğraf, reels videolarına itibar edilmemelidir.

Mesela Kültür bakanlığı ve TRT arşivlerinde herkese açık film ve videoları kesilip biçilerek güya yeni buldum, ilk defa yayında gibi başlıklarla üzerine absürt ve magazinel kelimeler ekleyerek Konya’nın en eski görüntüleri diye kitsch reklam yapılmaktadır. Amiyane tabirle çakma viral olmuş reels videoları ve storylerin sadece izleyici kazanmak ve like almak/beğeni yükseltmek yoluyla kazanç temin etmek dışında bir amacı bulunmamaktadır. İçerik olarak basit ve çoğunluklar eksik bilgiler içermektedir.

Sosyal medyada nostalji adına sürekli olarak bugünlerden, yeni olandan ve modern hayattan şikayetçi olan paylaşımlar görülmektedir. Marazi ve yanlış bir tutumla geçmişe dönük a’dan z’ ye her şeyi ve objeyi yüceltme yoluna gidildiği görülmektedir. Oysa ne mazi baştan başa iyi ve güzeldir ne de yeni ve modern olan bizatihi çirkin ve kötüdür. Sürekli olarak bugünleri ve güncel yaşantıyı ve davranışları beğenmeyip ah vah diyerek hayıflanarak yaşanılmaz.

Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz son olarak ortaya koyduğumuz perspektif ve bilgiye dayalı paylaşımlar sonucunda Konya'nın en çok ilgi gören nostalji sayfalarından biri olduklarını, yayın ilkeleri doğrultusunda güncel ve yeni fotoğraflar yayınlamaya devam edileceğini belirtti.

Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasının sayfa disiplinini koruması nedeniyle benzerlerinden öne çıktığını ve sayfa üyelerinden gelen yeni paylaşımlar, karşılıklı yorumlar sayesinde zengin bir içeriğe kavuştuğunu belirtti. Sayfalarına katılan herkese teşekkür ederek Konya kültürüne ve tarihine ilgi duyan tüm Konyalıları Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar sayfasını takip etmeleri için çağrı yaptı.

Konya Eski ve Yeni Fotoğraflar Sayfası için tıklayınız