Hak, canlıya mahsustur. Her canlı, hakkı ile kâimdir.  Menfaat ise, mahlûklar arasındaki insana, nefsine mağlup olan insana mahsustur.

Sokakta gezen bir kedi için, ‘o kedi menfaatini bilir’ diye bir cümlemiz yoktur.

İnsan, hakkı ile güzeldir ve hakkından kuvvet alır. Hakkına rıza ile yol alanların yolunda yılanlar bulunmaz. Menfaat için yol alanlar ise, yolun sonunda yılan olur çıkarlar.

Hakkından kuvvet alan insan, kuvvetini menfaati için kullanmaya başlarsa, insanlıktan çıkar.

Hak temizdir, menfaat ise kirlidir. Hak içinde haz, menfaat içinde hırs gizlidir.

Hak, kanaatin çocuğudur. Hak için gayret, hayretle karşılanmaz. Menfaat için sergilenen kuvvet ise iyilikle harman olmaz.

Hak arayışı, mâsumiyetin göstergesi, menfaat temini ise mâsumiyetin katledicisidir.

Hakkını arayan insan haklıdır, menfaatin peşinde koşan ise hırslıdır. Hak arayışında elde edilen kıymetlidir. Menfaat peşinde koşanın ise kıyâmeti zahmetlidir.

Birine hakkını teslim eden insan âdildir; birine menfaat temini için çalışan insan ise âdidir, bayağıdır.

Haklının yanında duran insan Hakk’ın yanında da kıymetlidir. Menfaat peşinde koşanın yanında duran insan ise külfetlidir ve teminine vesile olduğu menfaatten payına düşeni almadan paydaşın yakasını bırakmaz.

Hakkın teslimine aracılık etmek kaliteli insana hastır. Menfaatin teminine aracılık etmek ise iltimastır. İltiması âdet edinenin sonu iflastır.

Sokak ağzını da aktaralım: Kıyakçılığın sonu ayakçılıktır.

Hak deyince akan sular durur. Menfaat deyince durgun sular kabarır, önüne ne gelirse yıkar devirir, harâbeye çevirir.

Hakkın sınırı, bir diğerinin hakkıdır. Menfaat ise sınır tanımaz.

Hak insanın öz malıdır. Menfaat ise, insanın, közü için hazırladığı kendi imâlidir ama bunu bilmez.

Hak için uğraşan insanın suretindeki ter lekesi, sıretindeki nur hâlesinin aynasıdır. Menfaati için çalışan insanın suretindeki hırsı ise, sıretindeki hırsızlığının göstergesidir.

Hırs ile hırsızın benzerliği tesâdüf olamaz. İnsanı hırsız yapan, hırsıdır. Hakkına rıza gösteren, hırsa kapısını kapatmış olandır ve hırsızlık kapısından da asla girmez.

‘Hakkını aldı’ deyince aklımıza gelen ile ‘menfaat temin etti’ deyince aklımıza gelen bir mi?

Hak ile menfaatin mahallesi farklıdır. Hak bizim mahallenin çocuğudur. Menfaat ise öteki mahallenin sokak çocuğudur. Bu iki çocuğun edep ve terbiyesi birbirine benzemez.

Hakkın ayarı bellidir, ayan-beyan sahiplidir. Menfaat ise ayarı olmayan sahte bir mücevherdir ve sahibi de hırsına yenilen hırsızdır.

Doğruyu söyleyen insana ‘haklısın’ deriz. Aynı insana ‘menfaatlisin’ dersek, o insanın güzelliğini katletmiş oluruz.

Hak aktır, temizdir. Hak arayışı insanı temiz tutar. Menfaat ise sıcak ve semizdir ve insanı obezleştirir.

Büyüdüğünü zanneden insan, küçüldüğünün farkına varamaz. Kasını kuvvetlendirirken kalbini zayıflattığını idrak edemez.

Hakkın dilinde ‘şimdilik benim’ kelamı vardır. Menfaatin dilinde ise ‘hep benim olmalıdır’ feryadı vardır.

Hak yolunda menfaate vize verilmez. Menfaat yolundan giden ise vizeye ihtiyaç duymaz, kaçak geçiş yapar.

Kişiye hakkını teslim etmek, mertliktir. Kişiye menfaat temin etmek ise cömertlik değil nâmertliktir.

Mert, cömert, nâmert… Menfaati hangisinin yanına yakıştırırız?

Cevap: Nâmert

Hakkına rıza gösterenin hissesine his düşer. Menfaati hak zannedenin hissesine ise hırs düşer. Hırs da insanın kalbine kor olur, düşer. Bu yüzden hırsı kalbe yaklaştırmamak gerekir.

Bu arada, hırs ile gayreti de karıştırmamak gerekir.

His ile hırs aynı yerde oynaşmaz. Hırsın olduğu yere his yaklaşmaz. Hissin olduğu yerde ise hırs yaşayamaz. Hak hissin kardeşi, menfaat ise hırsın yaramaz çocuğudur.

Peki, biz nerede duracağız?

Cevap basit: Hakkın yanında duracağız, hak arayışında olacağız. Menfaatin yanından geçmeyeceğiz.

Menfaatin vebâle kapı açtığını unutmayacağız ve vebadan kaçar gibi kaçacağız vebâlden.

Biz hakkın yanında durduğumuz müddetçe, menfaat ile elimizi kirletmedikçe, Hakk elimizi bırakmayacaktır.

Böyledir bu işler.

İnanın!

Son Söz

Haktır senin cemâline nur veren.

Menfaati sokma yuvana dostum.

Kanaattir yollarına gül seren,

Geçme hırsın köprüsünden be dostum.