Hayvancılığın yol haritası Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı tarafından açıklandı. Bu plan hayvancılıkta 2024-2028 yıllarını yani,5 yıllık yeni bir düzenlemeyi içeriyor.

“Hayvancılık Yol Haritası” dört ana başlık öne çıkıyor;

1- Üretim

2- Üretimin planlamasını

3- Hayvancılığı desteklemesi

4- Hastalıklarla mücadele

Destekler, temel destekler, yönlendirici destekler ve verimlilik odaklı destekler olmak üzere üç ana kalemden oluşacak.

Buradan benim dikkatimi çeken anaç hayvan üretimi. Anaç hayvan sayısının artırılması amacıyla dişi buzağılara ilave destek verilecek.

Yerli üreticimi güçlendirmek amacıyla, TİGEM’ler damızlık hayvan üretmeye başlayacak, buralar damızlık merkezleri olacak. Et Süt Kurumunun da desteğiyle sayıları artacak damızlıklar aile işletmelerine uygun maliyetle dağıtılacak. Böylece yerli üreticimizin damızlık ihtiyacını kamu güvencesiyle karşılanmış olacak. Eğer TİGEM’lerin bu çalışmasında başarılı olunursa hayvancılıkta devrim olmuş olur.

Holstein ve Simental ırklarında verimliliği artırmak için genetik testlerle damızlık değerleri belirlenecek. İlk genomik test merkezinin Haziran 2024’te Ankara’da açılacak. Genomik seleksiyon ve embriyo transferi yöntemiyle yüksek genetik kapasiteli üretim boğalarını Ocak 2025'te üretime başlanacak.

Mevcut desteklemelerde işletme büyüklüğüne göre belirli sınırlandırmalar vardı, yeni desteklemelerde bu sınırlandırmaları kaldırıldı, üreten herkese, ürettiği kadar destek verilecek… Hayvan başına destek verilirken 500 başa kadar tam destek 500 başın üzerine desteğin yarısı ödeniyordu. Bu tür sınırlamalar kaldırılacak ve üretene ürettiği kadar destek verilecek.

Özellikle aile işletmelerinin güçlendirilmesine yönelik desteklerin olduğu görülüyor. Bunun için aile işletmelerine tüm hayvancılık desteklemelerinde ilk defa ilave destek verilecek.. Bu sayede aile işletmeleri temel destekle aynı oranda ilave destek alarak, en az iki kat destek almış olacak. Mesela sahibi kadın olan bir aile işletmesi düşünelim. Tüm şartları yerine getirdiğinde, buzağı başına mevcut modelde 2 bin 68 lira destek alırken yeni sistemde, ilave olduğunda aile işletmesi, kadın desteği ve diğer verimlilik destekleriyle 5 bin 200 lira alacak. Yani 2,5 kat fazla destek alacak. Eğer bu işletme, ari işletme olursa ilave destek verilecek ve bu rakam buzağı başına 7 bin 900 liraya kadar çıkabilecek. Böylece desteği yaklaşık 4 kat artmış olacak. Diğer taraftan besici aile işletmesi, besilik olarak 20 buzağısını kesime kadar beslerse ve bu verimlilik kriterlerine uygun bir süreç olması durumunda, kesim anında dana başına ilave olarak 4 bin 500 liraya kadar destek alabilecek." Buzağı desteği ile beraber bu destek 10-15 bin lirayı bulacak demek. Bu sayede Kadın ve gençlere yüzde 70 ilave destek sağlanmış olacak.

Mevcut modelde aşısı ve kaydı olan her buzağıya destek veriliyordu... Yeni modelde buzağının yanı sıra aşısı ve kaydı yapılan her kuzu ve oğlak için de destek verilecek. Bu destek küçük baş hayvan varlığını artırma anlamında çok yerinde bir destek.

Bu yeni yol haritasında suni tohumlama, yerli sperma, soy kütüğü, ari işletme gibi verimliliği artırıcı destekleri çoğaltarak devam edecek

Avrupa Birliği (IPARD) hibe desteği 42 ilde uygulanıyordu. Bu çalışmayla 81 İl’de uygulanacak. Ziraat Bankası’nın daha önce açıkladığı hayvancılık kredilerinde kadın, genç çiftçi ve planlı üretim bölgesinde işletme başına 40 milyon lira olan kredi üst limiti 60 milyon liraya çıkarıldı. Hastalıktan ari işletme ise bu kredi 80 milyon lira olarak kullanılabilecek.

Hastalıklardan ari işletme sayısı artırılacak Hastalıklardan ari işletme sayısının artması hayvancılığımız için büyük önem arz ediyor... Bunun temel iki sebebi, ekonomik kayıpları engellemek ve sürünün büyümesini sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmek. Bu kapsamda hastalıktan ari işletmelere ilave destek verilecek. Ayrıca, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) desteklemelerinde ari işletmeleri önceliklendirilecek. Hastalıktan ari işletmelerden, ülkenin ihtiyacı olan genetik kapasitesi yüksek anaç hayvan üretimini sağlanmış olacak

Halen 1136 olan işletme sayısı 2024 sonunda 2000 işletmeye, 2025’te 2 bin 500 işletmeye çıkarılacak. Bu işletmelerde hastalıklardan ari yüksek nitelikli anaç hayvanlar üretilecek.

Aile işletmelerinde buzağı, kuzu ve oğlak sağlığını koruyucu tedbirlere ağırlık verilecek gerekli aşı desteğini tarım bakanlığı tarafından sağlanacak.

Mevcut durumda Şap hastalığına karşı halen 2 doz aşı uygulanıyor. Aşı sayısı 3’e çıkarılacak ve 3 aşının parası da devlet tarafından karşılanıyor...

Buzağı kayıplarını azaltmak için, ilk etapta 200 bin gebe sığırı aşılanacak. Kuzu kayıplarını azaltmak amacıyla ülke genelindeki tüm küçükbaş hayvanlara bu yıl içinde koyun-keçi çiçek aşısı, yeni doğan tüm küçükbaş hayvanlara ise koyun-keçi vebası aşısı yapılacak. Tüm bu aşıların ücretlerini Tarım Bakanlığı karşılayacak.

Tarım Bakanlığına ait Pendik Veteriner Kontrol Enstitü Müdürlüğünde yeni bir ulusal aşı üretim tesisi kuruldu.

Burada daha modern ve teknolojik imkanlarla yüksek kapasiteli aşı üretimleri gerçekleşecek... Ayrıca Veteriner Tıbbi Ürün Kontrol Merkezini de oluşturuyor. Burada da her türlü ilaç, aşı ve tıbbi malzemenin testleri yapılacak. Buzağı ve kuzu kayıplarını azaltmak amacıyla her ilçede eğitimler düzenlenecek. Bu yıl ve gelecek yıl içinde 100 bin yetiştiriciye yönelik eğitim ve farkındalık çalışmaları yapacak. Ayrıca hayvan hastalıklarından korunmak amacıyla kullanılan aşıların ve ilaçların üretimden uygulama aşamasına kadar geçen süreçte, soğuk zincir izleme sistemini bu yılın ilk yarısında kurulacak.

Hayvan kayıplarını ortan kaldırmak ve hastalığın yayılmasını önlemek için “Veteriner Yol Kontrol ve Denetim İstasyonları” açılacak. Ayrıca bu istasyonlarda yapılan kontrollerle hastalığa yerinde ve erken müdahale edilmiş olacak. Buralar 7 gün 24 saat görev yapacak. Daha önce ilki Erzurum’da açılmıştı. Yakın bir zamanda Elazığ’da açılacak 2024 ün sonuna kadar da istasyon sayısının 7’ye çıkarılması hedefleniyor. Bu biraz zor bir uygulama olacak gibi. Uygulanabilirse çok iyi bir çalışma olacak.

Burada en önemli husus bu yol haritası düzenlenirken çok geniş konsorsiyum sağlanması. Geniş bir istişare havuzu var, bu programın arka planında. Sektörün hemen hemen tüm paydaşları ile ortaklaşa bir program üzerine çalışma yapılmış. Bu desteklemeler, tıpkı bitkisel üretimde olduğu gibi havza bazlı olacak. Örneğin sütün Pazar bulamadığı bir yerde süt hayvancılığını desteklemenin bir mantı yoktu. Bu anlamda rasyonel bir program olmuş. Bununla ilgili olarak örneğin, Erzurum, Kars, Ardahan da buzağı desteği verilecek, batı illerimizde de süt sığırcılığını teşvik için desteklemeler olacak.

Stratejik öneme sahip kırmızı et, beyaz et, süt ve yumurtanın, kaliteli, yeterli ve sağlıklı üretiminin devamlılığı için, suyu merkeze alan bir yaklaşımla bu desteklemeler yapıldığı ifade edildi. Bu şu anlamda önemli. Bitkisel üretim olmadan hayvansal üretimde devamlılık olmaz. Ot meselesi et meselesidir. Bu anlamda bu yeni yol haritası ayakları yere basan gerçekçi bir çalışma olacak.

Burada buzağı ölümleri % 13-14’lerde kuzu ölümleri %’15-16 seviyelerinde. Bununla ilgi çalışma var ancak konunun önemine binaen ekstra bir çalışma ve destekleme yapılabilirdi.

Çoban desteği biraz daha artırılsa daha iyi olurdu.

Süt konusunda ekstra bir teşvik sağlanabilirdi.

Buzağı desteği aynı bitkisel desteklemelerde olduğu gibi verdiği yıl çiftçinin eline geçmeli. Zamanı belirlenmeli, net tarih belirtilmeli. Uygulamada bir yıl sonra alınıyor.

Bu programın geneline baktığımız zaman bakanlık üreticinin yükünü bir nebzede olsa kendi üzerine almış görünüyor. Devlet diyor ki özetle; siz üretin biz devlet olarak arkanızdayız diyor.