“Hemreylik” sözü Azerbaycan Türkçesinde hem fikir, birlik ve beraber olma anlamındadır.  Bazı yerlerde bu bayramı dayanışma diye tabir etseler de aslında bu bayram birlik bayramıdır. Bu bayram sadece 10 milyona yakın olan Azerbaycan Cumhuriyetinde yaşayan Azerbaycanlıların değil, dünyada sayıları 50 milyondan fazla olan Dünya Azerbaycanlıların ortak bayramıdır. Her yıl bu bayram dünya Azerbaycanlıları tarafından coşkuyla kutlanmaktadır. Peki bu bayram nasıl kutlanmaya başlandı?

1828 yılında Rusya ile İran arasından yapılan Türkmençay Anlaşmasıyla tarihi Azerbaycan toprakları Kuzey ve Güney Azerbaycan olmakla ikiye bölündü. Kuzey Azerbaycan Rusya’ya bırakılırken, Güney Azerbaycan topraklarını ise İran’a kaldı. Daha sonra Rusya’ya bırakılan Kuzey Azerbaycan toprakları, Dağıstan, Gürcistan ve Ermenistan’a paylaştırılırken, Güney Azerbaycan toprakları da İran tarafından farklı bölgelere bölündü. Rusya ve İran egemenliğinde yaşayan Azerbaycan halkı bazen baskıyla, bazen katliamla bazen de geçim sıkıntısından daha rahat olacakları yerlere göç etti. Bugün Ermenistan hariç diğer tarihi Azerbaycan topraklarında hala Azerbaycanlılar yaşamaktadır.

 1988 yılında Sovyetlerin, tarihi Azerbaycan toprağı olan Karabağ konusunda Ermenilerden taraf olması Azerbaycan halkını sokaklara döktü. Artık Azerbaycan halkı sadece Karabağ konusunda değil, Rusya’nın yıllardır süre gelen Azerbaycan halkına karşı takındığı düşmanca tavrına baş kaldırdı. 1989 yılının Aralık ayına gelindiğinde ise Kuzeyde ve Güneyde yaşayan Azerbaycanlılar, Nahçivanda, Azerbaycan’ı ikiye bölen Aras nehrinin kenarına toplaşarak bir birbirlerine birlik ve beraberliklerini ifade ettiler. Bu ayrılığa tepki olarak Aras nehri boyunca uzanan dikenli teller Rus askerlerinin gözleri önünde dağıtılıp ateşe verildi. Azerbaycan’ın bağımsızlığından sonra bu tarih, Azerbaycan’ın 2. Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev tarafından “Dünya Azerbaycanlıların Hemreylik Günü” olarak kutlanmaya başlandı.

Azerbaycan Diaspora Komitesinin 2015 yılına olan raporuna göre dünyanın 70 ülkesine yayılan Azerbaycanlıların sayı yaklaşık olarak 50 milyondur. Bunların 10 milyonu hala mültecidir.  Günümüzde sayıları 50 milyondan fazla olan Azerbaycanlıların, nüfus olarak en çok yaşadıkları ülke bilinenin aksine Azerbaycan değil, İrandır. Bağımsız Azerbaycan’daki nüfusun sayı 10 milyona yakınken, İranda yaşayan Azerbaycan Türklerinin sayısı ise 35 milyondan fazladır. Daha sonra sırasıyla Türkiye ve Rusya gelmektedir.

Bu bayram vesileyle Türkiye’ye eğitim almaya gelen Azerbaycanlı öğrenci olarak, 31 Aralık Dünya Azerbaycanlıların ve dünya Azerbaycanlılarıyla hemrey olan herkesin bayramını canı gönülden kutlarım.