*Teknoloji ve iş hayatı, ekonomik durumlar kişilikleri bozdu. Değiştirdi demiyorum. Poliklinik noktalara geldi. Bencillik teknolojik telefonlarla başladı. Sonrasında değişen dengelere kolay adapte olanlar mevcut durumun gelişmesiyle narsist oldular. Narsist olmak hastalıktır. Tedavi edilmeli. Yine yunan hikayelerinden birinde Narkissos bir gün nehrin kıyısında su içmek için eğilir ve su üzerinde bir yansıma görür. Narkissos gördüğü yansımaya âşık olur ve gördüğü bu yansıma kendisine aittir. Su üzerindeki yansımanın başında günlerce bekleyen Narkissos, yemek yemeden, su içmeden nehrin kıyısında kendini seyreder ve günler sonra oracıkta ölür. Bütün narsist canlılar ölür.

**2024 ülkemizde emekliler yılı olmuşken. Dünyada güveni geri kazanma yılı. Peki, güveni nasıl geri kazanacaklar, siyasi veya iş liderler sayesinde kazanacaklar. İş dünyası güven verdiği sürece liderleriyle ayakta kalabilecektir. Bugünkü liderlere baktığımızda ise medya karşısına direkt olarak geçtiklerini, kitap yazdıklarını, çeşitli mecralarda sorulara cevap verdiklerini, kendi markalarını çeşitli platformlarda anlattıklarını görüyoruz. Bunlara örnek olarak Jeff Bezos, Bill Gates, Elon Musk, Richard Branson gibi isimleri sayabiliriz. Bu isimler sürekli olarak prestijli dergilere kapak resmi çektiriyorlar. Çocuk yetiştirmek, kitap okumak, zaman yönetmek konusunda tavsiyeler veriyorlar. Yani ne okuyacağımızdan ne satın alacağımıza, e-ticaretin geleceğinden en gözde tatil yerlerine kadar pek çok şeyi CEO’lardan öğreniyoruz artık. Bugünkü liderlerin daha farklı bir profile sahip olmasının birçok nedeni var. Hayatımızda daha büyük bir yere sahipler. İş dünyasında da karizmatik liderlik adı altında büyük bir dönüşüm yaşanıyor. Tarih boyunca narsistler, çevrelerindeki insanları etkilemiş, bu insanlara ilham kaynağı olmuştur. Napolyon, Gandhi ya da Roosevelt gibi isimler toplumsal gündemi belirleyen insanlar olmuşlar. Ancak toplumsal düzeni belirleyen ana unsur ekonomi haline geldiğinde de narsisist liderlerin ortaya çıktığı görülmüştür. Andrew Carnegie, John D. Rockefeller, Thomas Edison ve Henry Ford gibi insanlar teknolojide büyük atılımlar yapmıştır.

***Narsist liderlerin iyi yönleri başarı olsa da kötü yanları daha çoktur. Çalışkan ve üretken narsistler bile eleştirilere karşı son derece hassastır. Kendi imajlarına ve özgüvenlerine yönelik en ufak bir olumsuz düşünceyi duymak istemezler. Zira bu kişiler kendi fikirlerine uymayan görüşleri tolere edemezler. Steve Jobs mesela… Kendi altındaki çalışanları herkesin gözü önünde azarlayabilen bir liderdi. Narsist liderler takım çalışmasına önem verdiklerini söyleseler dahi tek istedikleri kendi görüşlerine her koşulda “evet” diyen insanlardır. Eleştiriye kapalı olmanın en ciddi sonuçlarından bir tanesi de narsist liderlerin başkalarını dinlememesi, başka insanların düşüncelerini tehdit ve saldırı olarak algılamasıdır. Narsist liderler genelde sürekli savunma modundadır ve hatta başka insanlara kulak tıkamalarını bir erdem olarak takdim ederler. Ben buraya her konuşana kulak vererek gelmedim deme ihtimalleri çok yüksektir. Özellikle de kendi bildiğini okuyarak başarılı olan bir CEO’ya herhangi bir alternatifin daha yararlı olabileceğini anlatmak çok ama çok zordur. Duygusal zekânın önemi herkesçe kabul ediliyor. Başarılı bir liderliğin temelinde empati olduğu vurgulanıyor. Başarılı ve narsist liderler başkalarının kendileriyle empati kurmasını arzularken kendileri başkalarına yönelik empati kurmamaktadır. Empati yoksunluğu karizmatik ve başarılı liderlerin en büyük eksikliği olarak kabul edilebilir. Churchil, Stalin, Mao gibi büyük liderlerin hiçbiri empati kurabilen insanlar değildi. Ancak bu kişiler ikna yetenekleri ve tutkularıyla milyonlarca kişiyi peşlerinden sürükleyebildi. Narsist liderler başarı için inanılmaz bir hırsa sahiptirler. Elbette her lider başarılı olmak ister, bunda tuhaf bir yön yoktur. Ancak narsistlerin yönettiği kurum ve şirketlerde çok ciddi bir iç rekabet söz konusudur. “Ben gidersem mahvolursunuz.” düşüncesiyle koltuğuna sarılan narsist liderler, bulundukları ortama enerji verir, insanları hareketlendirirler. Fakat bunun ciddi riskleri de söz konusudur. Çünkü bu liderler her şeyi kendi bekalarına bir tehdit olarak algılarlar.

****Sonuç olarak, İran devlet başkanının helikopter kazasıyla hayatını kaybetmesi İran için ciddi bir teknolojik gelişmenin olmadığına işaret. Kuzey Kore kadar olmasa da kapalı olan bir ülke. Teknoloji olarak gelişmeyi ters mühendislikle yapmayı denemenin ciddi bir sonucu olarak devlet başkanları öldü. 2003 yılında yazılım üretiminde ve hareketinde yapılan gelişme, İran'ı bilimsel üretim açısından dünyada 16. sıraya taşımış ve İran'ın dünya nüfusunun %1'inden biraz fazlasını oluşturduğu dikkate alındığında, dünyadaki bilimsel çıktının yaklaşık %2'sini oluşturmakta. İran ileri teknolojilere hazır olma endeksinde 158 ülke arasında 75. Sırada ülkemiz ise 53. Dünya genelinde 10 yıl öncesine göre klinik narsistlik 10 kat artmış durumda. Sahip olmadıkları özellikleri sahipmiş gibi düşünmek, sahip oldukları özellikleri abartmak ve işler yolunda gitmediğinde hiç sorumluluk almayıp koşulları veya başkalarını suçlamak en belirgin özelliği.