Fikrimden geceler yatabilmirem
Bu fikri başımdan atabilmirem
Neyleyim ki sene çatabilmirem

Ayrılık ayrılık aman ayrılık
Her bir dertten olan yaman ayrılık

Uzundur hicrinle kara geceler
Bilmirem men özüm hara geceler
Bir oktur kalbime yara geceler

Ayrılık ayrılık aman ayrılık
Her bir dertten olan yaman ayrılık

Muhtemelen çoğumuz Türkiye’de farklı sanatçılar tarafından söylenen bu şarkını biliyordur. Peki bu şarkını hikayesini biliyor musunuz?

Sözleri, Güney Azerbaycan’ın Erdebil şehrinden olan şair Ferhat İbrahimiye ait olan “Ayrılık” şarkısının bestecisi, yine aynı şehirden olan Ali Selimidir. Bestekar Ali Selimi, şarkıyla ilgili şunu söyler: “Ben uzun zamandır birçok Azerbaycanlının hayatına ağrı ve keder getiren ayrılık konusunda bir şarkı bestelemek için uygun sözler arıyordum. Çoğumuz için bu, aile fertlerimiz, sevdiklerimiz, akrabalarımız ve Aras nehrinin o tarafındaki (Kuzey Azerbaycan) kendi köy ve şehirlerimizden ayrı olmak demekti. O dönemde ne Sovyet ne de Şah Rejimi bizlere o taraftakilerle görüşmeye izin veriyorlardı. Bir gün Ferhat adında genç bir şair, bana bir şiir getirdi. Önce çok ilgimi çekmese de şiiri okuduktan sonra “işte benim aradığım budur” dedim.”

Şarkıyı ilk defa bestekarın eşi Fatime Gennadi seslendirse de şarkı siyasi olduğu için devlet sansüründen geçemedi. Bu yüzden bestekar Ali Selimi, şair Ferhat İbrahimi’den, şarki için yeni metin hazırlamasını rica etti. Böylelik şarkı günümüzdeki halini aldı. Fakat anlayacağınız üzere bu şarkıdaki anlam, kızla erkeğin ayrılığı değil, Güney Azerbaycan ile Kuzey Azerbaycan’ın ayrılığıdır.

Azerbaycan tarihte bir bölge ismidir. Bu bölgenin de merkezi Tebriz şehridir. Eski zamanlardan bir ve bütün olarak gelen Azerbaycan, ilk defa geniş şekilde, 12 Ekim 1913 yılında yapılan “Gülüstan” anlaşmasıyla, Farslaşan Kacar hanedanının yönettiği İran ve Rusya arasında ikiye bölündü. Bugünkü Ermenistan’ın tamamı ve Nahçivan İran’a kalmakla, Azerbaycan’ın kuzeyi Rusya’ya bırakıldı. Ancak Kacar hanedanı buna razı olmayarak, 1826 yılında Rusya ile yeniden savaşa başladı. Fakat maalesef yine yenildi. İran’ın yenilmesiyle etkileri günümüze kadar süren Rusya ile İran arasında “Türkmençay” anlaşması imzalandı. 10 Şubat 1828 yılında yapılan “Türkmençay” anlaşmasıyla Azerbaycan’ın kuzeyi, Aras nehri sınır olmakla, günümüz Ermenistan ve Nahçivan’da dahil Rusya’ya bırakılırken, Güney Azerbaycan’da, İran’a kaldı. Bu bölünmeyle anne yavrusundan, baba oğlundan, kardeş kardeşten ayrı düştü. İşte şarkıdaki ayrılık bundan bahsediyor.

Bu şarkı, 1958 yılında Tahran radyosunda seslendikten sonra, Güney ve Kuzey Azerbaycan’da birçok sanatçı tarafından defalarca seslendirildi. Ancak bu şarkıya ilk defa yeniden siyasi motifi veren Güney Azerbaycanlı sanatçı Yakup Zurufçu oldu. Şarkıya çektirdiği kliple aslında şarkının gerçek hikayesini anlatıyordu. Bu klip, hızla Kuzey Azerbaycan’da da yayıldı. Nihayetin de şarkı gerçek anlamını kazanmış oldu.