Şart Olsun, Şart Olmaz
* Şartların tamamı belirginleşince, şart olan her bir şart bir sonraki şarta kadar ilerler. Şarta bağlı olan işlerde, şart sayısı arttıkça işin olmama ihtimali çok yüksektir. Her insan hayal kurarmış gibi yapar, yalan söyler, varsayımda bulunur, alternatifleri düşünür, simülasyon yapar, modeller kurar, insan aklının gerçek olmayanı, hayalî olanı düşünebilme konusundaki bu kabiliyeti gerçek bir yetenek. Gerçek olmayan hakkında düşünmenin dildeki izdüşümü, kiplik araçlarla ortaya çıkar. Bütün bir kiplik kategorisini, farklı terimleri kullanmakla birlikte, genel olarak olgusal olmayan durumlar gerçekleşmeyenlerdir. Şart olsun yemin iken şartlara bağlı olan durumlar hep bir muamma hep bir beklenti içerir. Şart sınav ise yeterlilik kıstasdır.
* Herhangi bir olay karşısındaki tutumumuz, bilgimiz, beklentimiz, şüphemiz, zorunluluklarımız gibi şartlarla mücadele edebilme yeteneğimiz tecrübemiz kapsamında zamanla artar. Bu tarzların belirli şartlardan oluştuğunu söyleyebilmek oldukça güçtür. Çünkü yoruma açık, çoğunlukla bağlama dayalı ve kapsama alanı geniş olan şartlardır. Yorumların bağlamın yanı sıra konuşan kişiyle dinleyici arasındaki sınıf farkı, yakınlık, tonlama gibi pek çok etken söz konusudur. Kapıyı kapatır mısın? Cümlesi bir patron tarafından çalışanına söylendiğinde, emir olarak değerlendirilirken; aynı cümle iki arkadaş söz konusu olduğunda istek olarak değerlendirilir. Varsayımsallık ve karşıolgusallık bilgi açısından farklı olsa da izaha muhtaçtır. Kısaca A, B’nin nedenidir, yalnızca ve yalnızca eğer A gerçekleşmeseydi, B gerçekleşmeyecekti şeklinde tanımlanabilir. Teori esasında A, B’nin nedeni ise A’nın olmadığı durumda B gerçekleşmeyecekti veya bizimkine büyük oranda benzeyen başka bir mümkün dünyada A olmadığında B olmaz demeye çalışıyor. Bu tanıma istisna teşkil ettiği söylenen birtakım örnekler vardır. Bir ifadedeki önermenin olgusal olanla örtüşmediği ve bununla birlikte muhtemel bir örtüşmeye ya da örtüşmemeye dair yorumda bulunduğu anlaşılıyorsa bu ifade, bilgi içinde değerlendirilir. Bilgi içinde değerlendirilebilecek ifadeler, doğal olarak olgusal olmayanı anlatır ancak diğer türlerinden farklı olarak bir de önermenin olgusal olanla örtüşmesine dair çeşitli derecelerde olasılıklar ima ederler. Olgusallık değerlerini iki ucu olgusallık ve karşıolgusallık olan bir skalada tanımlamıştır. Buna göre olgusallık, bir epistemik değerdir fakat kipliğe ait değildir. Karşıolgusallık da dâhil olmak üzere diğer bütün değerler ise bilgi kipliği ifadeleridir. Olgusallık, güçlü gereklilik, zayıf gereklilik, olası olma, mümkün olma, olası olmama, imkânsız olma, henüz gerçekleşmemiş olgusallık, karşıolgusallık.
* Haftaya dair olarak yapılanlara bir bakarsak ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) ve Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'ye yönelik yeni silah satış paketlerini duyurdu. Türkiye’ye yapılacak toplam füze satışının tahmini maliyeti 305 milyon$. Satış onaylanması bir şarttı yerine geldi. Grand Kartal Otel yangınıyla ilgili TBMM Komisyonu’nda konuşan Bolu Valisi Abdulaziz Aydın, mevzuattaki açıkları vurguladı. Aydın, yangında 2 çocuğunu kaybeden Duygu Can’ı telefonla aradığını belirtti. Aydın, Ben sizi bir baba olarak aradım, vali olarak aramıyorum. Helalleştik telefonda. dedi. Vali ayrıca denetimin usul ve esaslarını gösteren bir uygulama yönetmeliği çıkarılmalı dedi. Yönetmelik çıkarılması bir şarttı. Bekleyeceğiz. Meydanlarda kilo kontrolü uygulaması başladı. İlk ölçümler Bakırköy'de yapıldı, sırada 80 il var. Kilo kontrol şart mıydı? Şartları sağlamayanlar ne olacak. OECD ve AB Fikri Mülkiyet Ofisi’nin 2024 raporuna göre Türkiye, sahte ürün ticaretinde Çin’in ardından 2. sırada yer aldı. Giyim ve ayakkabı başı çekerken, sahte ilaç ve kozmetik ürünler sağlık açısından ciddi risk oluşturuyor. Sahte ürün yapmak şart mı? TÜİK’in 2024 Aile İstatistikleri, Türkiye’de ortalama hane halkı büyüklüğünün 3,11 kişiye düştüğünü ortaya koydu. Tek kişilik hane sayısı artarken, geniş aile oranı azaldı. Her 4 haneden birinde en az bir yaşlı birey yaşıyor. Aile olmak aile yılında şart mı? Aile olmak için ne şartlar gerekiyor.
*Sonuç olarak, günümüze gelinceye kadar kiplik kapsamında fonksiyon genişlemesi, anlam kayması, işlev kayması gibi adlandırma ve değerlendirmelerle işaret edilen ve dil ve edebiyat çalışmaları içinde yapı ve anlam sorunu olarak ele alınan çalışmalar, artık kiplik alanına girmekte. Alışveriş yapmak için ben de sizinle gelirim. Cümlesinde gramatikal yapı geniş zamanı işaretlemekte, anlamsal yapı ise bir isteğin, niyetin olduğunu ön plana çıkarmakta. Şartları belirleyenler şartlardan başarı ile geçmiş mi? Şartları neden ortaya atıyorlar. Eleme için, başarı için. Şart olmaz ise olmaz işler nelerdir. Global de hangi şartlar var biliyor muyuz.
